Son yıllarda hemen her gün, yeni bir yemek kitabı piyasaya çıkıyor. Yemek ve içki kültürü üzerine yazılanların sayısı ise yılda bir elin parmaklarını geçmiyor. Geçtiğimiz günlerde birbiri ardından yemek ve içki üzerine iki değerli eser yayımlandı. Yazarları ise, yeme içme konularına aşina okurların iyi tanıdıkları gazeteci-yazar Artun Ünsal ve Nedim Atilla. Artun Ünsal'ın İstanbul'un Lezzet Tarihi adlı kitabının alt başlığı, Geçmişten Günümüze Sofra Sohbetleri ve Evimizin Yemekleri. Prof. Dr. Artun Ünsal'ın bugüne dek yemek kültürümüz hakkında kaleme aldığı kitaplar arasında ortaya bir başyapıt. Kitabın birinci bölümü dokuz başlık altında toparlanmış: İstanbul Mutfağının Tarihsel Kökleri ve Özellikleri, Eski Yunan ve Bizans Mirası, Orta Asya'dan Küçük Asya'ya Göç Süreci, Osmanlı Saray Mutfağı, Kışla, imaret ve Dergah Yemekleri: Toplu Yemeğin Anlam ve Lezzeti, Kozmopolit Halkın Sofrası, Sokaklar ve Evler; Osmanlı Sofra Adabı ve Düzeni, Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Toplumsal Dönüşümler ve Değişen Yemek Alışkanlıkları, nihayet, İstanbul Mutfağı Deyince.. Konular akarken, Artun Hoca eskilerin 'derkenar' dedikleri sayfa kenarlarını da ilave bilgilerle doldurmuş... Bir plan çerçevesinde gelişen kitabın her sayfasına serpiştirilmiş küçük derkenar bilgi mozaikleri bile ayrı bir kitapçık oluşturacak zenginlikte. Her ayrıntıyı bir başkasının, hatta daha da ilgincinin izlediği bu kadar kapsamlı bir kültür yapıtını, içinden cımbızla çekilen bilgi kırıntılarıyla doyurucu biçimde özetlemek mümkün değil. Artun ve eşi Beyhan Gence Ünsal'ın bu kitabı Türk mutfağının klasik yemeklerinin en doğru tariflerine ulaşmayı isteyenleri de, İstanbul mutfak kültürü hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmayı arzulayanları da doyuracak iyi bir eser. Mutlaka edinilmeli.
ŞARABIN VATANI, BATI ANADOLU
İzmirli Ege kültürü uzmanı, gazeteci yazar Nedim Atilla'nın son kitabının adı ise Batı Anadolu'da Şarap Kültürü. Yazar, asma bitkisinin anavatanının Gürcistan ve Anadolu olduğunu belirtiyor. Ancak ona göre şarabın anavatanı Batı Anadolu toprakları. Bunu, "Günümüzde Batı Anadolu'da günübirlik bir geziye çıktığımızda bile, onlarca antik tiyatro ve her tiyatroda mutlaka bir Dionysos Sunağı ile karşılaşmamız boşuna değildir. Hepsi de Bergama tiyatrosunun yanı başında olduğu gibi devasa bir tapınak olmasa da, ulaştığımız her nokta burasının bir Dionysos yurdu olduğunu ve şarabın vatanında bulunduğumuzu anımsatır bizlere," satırlarıyla ifade ediyor. Antik Çağ'ın 12 büyük mitolojik tanrısı içinde en önemlilerinden, şarap ve eğlence tanrısı Dionysos'un en çok dolaştığı bölgenin Gediz ve Büyük Menderes nehirleri arasındaki Lidya; en çok rastlandığı yerin de Tmolos (bugünkü Bozdağ) ve Nysa (bugünkü Sultanhisar) olduğuna inanılıyordu. Yaklaşık 7 bin yıldır varlığını sürdüren şarap kültürünün en önemli izlerini Batı Anadolu'da bulmamız bir rastlantı değil. Nedim Atilla, Antik Çağ'da şarap için üzüm sıkmakta kullanılan ve o dönemde trapeteum adı verilen özel taş preslerden yüzlercesinin bugün bile Batı Anadolu köy meydanlarında görülebileceğini söylüyor. Atilla kitabında, Çeşme'de ortaya çıkarılan dünyanın en eski şarap işliği ve meyhanelerine de yer vermiş. Çeşme limanının karşısındaki bir sokakta, apartmanlar arasında 800 metrekarelik bir alanda yer alan bu işlik kalıntıları 4 bin yıl öncesine geri gidiyor. Sadece Antik Çağ değil, Osmanlı'dan ve yakın geçmişe dek uzanan süreçte de şarabın Batı Anadolu'daki yolculuğunu akıcı bir dille anlatılan eserin sponsorluğunu Ege'nin en köklü şarap firmalarından Sevilen üstlenmiş ve kitap, firmanın kurucusu İsa Bey'e ithaf edilmiş. İçki kültürü, özellikle de Türk şarapçılığı hakkında çok az eser bulunuyor. Bu konulara ilgi duyan şarapseverlerin, Batı Anadolu'da Şarap Kültürü adlı eseri edinmelerini salık veririm.
