Anayasa ve Seçim Kanunu değişikliği tartışmalarına bir nebze katkımız olması için bugün ilginç bir öykü aktaracağız...
Soruyla başlayalım: Bir ülke demokratik standartlarla bağdaşmayan anayasa veya seçim kanunu hazırlayabilir mi?
Cevap: Avrupa kurumlarına, örneğin Avrupa Konseyi'ne üyeyse hayır. Kesinlikle hayır.
Bir soru daha:
Bir ülke Avrupa'nın demokratik kurumlarına üye olmasına rağmen anti-demokratik anayasa ya da seçim kanununda ısrar ederse ne olur?
Cevap: Ya kendini düzeltir ya da üyelikten ihraç edilir.
Şimdi öykümüze geçebiliriz.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden (AİHM) geçen yılın son günlerinde ilginç bir karar çıktı. Dosya adı: "Sejdic ve Finci davası".
Dervo Sejdic ile Jakop Finci, iki Bosna- Hersek vatandaşı. Sejdiç bir Roman, Finci ise Yahudi kökenli. Biri genel seçimlerde milletvekili adayı olmak istedi, diğeri ise Bosna-Hersek cumhurbaşkanlığına adaylığını koymaya kalktı. Yüksek seçim kurulu ikisinin de talebini geri çevirdi. Gerekçe: Bosna-Hersek Anayasası'ndaki engel.
Anayasa, Bosna-Hersek vatandaşlarını iki gruba ayırıyor: "Kurucu halklar" ve "Diğerleri".
"Kurucu halklar" Boşnaklar'ı, Hırvatlar'ı ve Sırplar'ı kapsıyor. "Diğerleri" ise bu üç kökenin dışında kalanları.
Yine anayasaya göre, sadece "Kurucu halklar" grubundan olan Bosna- Hersek vatandaşları cumhurbaşkanı ve milletvekili olabiliyor.
Rom Sejdic ile Yahudi Finci'nin adaylıkları işte bu anayasa hükmü nedeniyle geri çevrildi veya önlendi.
AİHM'den çıkan kararda bu anayasal hükmün Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı olduğu sonucuna varıldı ve iki Bosna-Hersek vatandaşının gasp edilen hak ve özgürlükleri tek tek sayıldı:
İnsanlık dışı muamele yasağı, ayrımcılık yasağı, özgür seçim hakkı...
Bosna-Hersek, Avrupa Konseyi üyesi. AİHM de Avrupa Konseyi'nin yargı organı. Yani, Bosna-Hersek, AİHM kararının gereğini yerine getirmek zorunda.
Hem de derhal. Bu yıl ekim ayında yapılacak seçimlerden önce.
Ya anayasayı ve seçim kanununu değiştirmezse? Cevabını yukarıda da verdik; Avrupa Konseyi üyeliği askıya alınacak. O kadarla da kalmayacak; seçim gayrimeşru kabul edilecek. Dolayısıyla sandıktan çıkan sonuç Avrupa Konseyi tarafından tanınmayacak. Tabii Avrupa Konseyi üyesi ülkeler tarafından da!
Dedik ya; demokrasi kıtası Avrupa'da hiçbir ülke kafasına estiği gibi anayasa, seçim kanunu, siyasi partiler kanunu yapamaz. Yaparsa, bedeli tecrit edilmek olur.
