Kendisini "Barış Havarisi" diye tanımlıyordu. Hazreti İsa'nın dinine davet etmek için her yere mektup gönderen Tarsuslu Aziz Pavlus gibi o da her devlete barış çağrıları yapıyordu.
Bu çağrılardan birini de "Associated Press" muhabiri aracılığıyla Washington'a göndermişti: "Gelin, savaşı yasadışı ilan edelim."
O "Barış Havarisi", Fransız sosyalist politikacı Aristide Briand idi.
11 kez başbakanlık yapan, 20 hükümette bakan olarak görev alan Briand.
***
Sürpriz! Washington'a gönderdiği çağrı ABD kamuoyunda derin yankı uyandırdı. Dönemin ABD Başkanı Calvin Coolidge yanıt verdi: "Sadece ABD ve Fransa'nın savaşı yasadışı ilan etmeleri bir işe yaramaz. Gelin, bunu uluslararası bir kampanyaya dönüştürelim."
Dönüştürdüler de. Yoğun bir diplomasi yürütüldü. Ve sonunda 15 ülkenin dışişleri bakanları Paris'te buluşup
Briand-Kellogg Paktı'na imza koydu.
Tarih: 27 Ağustos 1928.
Kellogg? ABD Dışişleri Bakanı Frank Billings Kellogg.
Aslında anlaşmaya Briand-Kellogg-
Stresemann Paktı demek, bir hakkın teslimi açısından daha doğru olurdu.
Çünkü, Almanya Dışişleri Bakanı Gustav Stresemann hem anlaşmanın hazırlanmasında baş rollerden birini oynamıştı, hem de ilk imza koyanlar arasına katılarak, Birinci Dünya Savaşı'nın büyük mağlubu olan ülkesinin "İntikam" veya "Rövanş" peşinde koşmayacağını uluslararası topluluğa beyan ediyordu.
***
Şöyle deniyordu Briand-Kellogg Paktı'nın metninde:
"Bu anlaşmaya imza koyanlar, uluslararası anlaşmazlıkların çözümü için savaşa başvurulmasını halkları adına açıkça lanetler ve karşılıklı ilişkilerinde savaşı ulusal siyasetin bir aracı olarak kullanmaktan vazgeçtiklerini beyan ederler.
Bu anlaşmaya imza koyanlar, nedeni ve kökeni ne olursa olsun, aralarında doğabilecek her türlü anlaşmazlık ve çatışmayı sadece barışçı yollardan çözmeye çalışacaklarını taahhüt ederler."
***
O dönemde dünyada topu topu 70 kadar devlet vardı. İngiltere'nin Avustralya, Hindistan, Yeni Zelanda, Kanada gibi kolonileri dahil.
63 ülke Briand-Kellogg Paktı'nı imzaladı.
Elbette, Türkiye de.
"Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesini politikalarının merkezine koymuş Mustafa Kemal Atatürk'ün Türkiye'sinin böyle bir metne imza koymaması düşünülebilir miydi zaten?
***
Aristide Briand ile Gustav Stresemann, Fransa-Almanya arasındaki düşmanlığa son veren Locarno Anlaşması (1925) nedeniyle 1926'da Nobel Barış Ödülü'nü paylaşmışlardı.
Paris Anlaşması da 1929'da Frank Billings Kellogg'a Nobel Barış Ödülü'nü getirdi.
Tarihin cilvesi: 80 yıl sonra bir başka Nobel Barış Ödülü sahibi, ABD Başkanı Barack Obama cepheden cepheye koşacaktı:
Irak, Afganistan, Pakistan, Yemen, Libya, Suriye...
***
Ne yazık ki, Briand-Kellogg Paktı'nın ömrü birkaç yıl bile sürmedi. 1929 ekonomik krizi, büyük buhran, Hitler'in iktidara gelmesi... Derken 1930'ların ortasında sadece Avrupa'da değil, tüm dünyada savaş bulutları yeniden toplanmaya başladı.
Bereket, savaşı yasadışı ilan eden üç mimar o kötü günleri görmediler.
Strezemann 1929'da öldü, Briand 1932'de, Kellogg 1937'de.
***
Onlar savaşı "Yasadışı", yani "Suç" ilan etmişlerdi. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra halefleri "Savaş Suçu" kavramını icat ettiler. Bir işe yarıyor mu?
