Bebeklik döneminden itibaren çocuğunuzla doğru ve etkili bir iletişim kurmanız gerekiyor. Doğru davranış tutumları çocuğun gelecekteki kişiliğini belirliyor. Nörolog Dr. Mehmet Yavuz, anne-babaların çocuklarına davranışlarıyla örnek olmaları gerektiğini çünkü çocukların doğru iletişimi ilk olarak aileden öğrendiğini belirtt i. Nörolog Dr. Mehmet Yavuz, yanlış iletişim tutumlarının doğrularını ve sağlıklı iletişimin yollarını anlattı.

Sağlıklı iletişim kurun

Çocuğun gelişim sürecini sağlıklı bir şekilde tamamlayabilmesi için anne-babaların çocuklarıyla açık ve etkili iletişim kurabilmeleri gerekiyor. Çünkü doğru iletişim, sağlıklı ilişkinin anahtarıdır. Pozitif ebeveyn-çocuk ilişkisi ise çocuğun öğrenme süreci için önemli bir kaynak teşkil eder. Çocuklar, birçok şeyi olduğu gibi iletişim kurmayı da ebeveynlerini gözlemleyerek öğrenirler. Doğru iletişim kuran ebeveynlerin çocukları, doğru iletişim kurmayı öğrenebilirler ve bu yetenek, onlara hayat boyu avantaj sağlar. Aynı zamanda çocuklar, kendileriyle ilgili fikir edinirken ebeveynlerin kendilerine karşı yaklaşımını temel alırlar. Ebeveynlerin kuracağı doğru iletişim, çocuğa saygı duyulan bir varlık olduğu bilincini aktarır. Dikkatle dinlenen ve anlaşılan çocuk, kendini ifade edebildiğini hisseder ve bu da ona özgüven kazandırır. Eğer çocukla etkili iletişim kurulamazsa, çocuk kendisinin önemsiz ve anlaşılmaz olduğu fikrine kapılır. Kısacası, ebeveynlerin çocuklarıyla kurdukları iletişimde duyarlı olmaları ve bunda tutarlılık sağlamaları, onları hayat boyu kullanacakları önemli özelliklerle donatır. Etkili iletişim, her yaştan çocuk için özgüvenin ve karşılıklı saygının temelidir. Çocuklarla iletişim kurarken bazı temel prensipleri akılda tutmak faydalı olacaktır. Öncelikle anne-baba çocukla ilgilenmeli ve ihtiyaç duyduğu anda yardım etmeye gönüllü olduklarını çocuğa hissettirmeleri gerekir. Çocuk konuşmak istediğinde, o anda uğraşılan işler bir kenara bırakılarak iletişim kurmaya hazır olduğunu göstermesi önemlidir.

Doğru yaklaşım biçimi

İletişim anne-baba ve çocuk arasında olmalıdır. Etkili iletişim kurmaya ne kadar erken yaşta başlanırsa o kadar iyidir. Anne-babalar özellikle bebeklikten itibaren, onun sevildiğini, anlamaya çalışıldığını ve kabul edildiğini aktarmalıdırlar. Onlara hem sözel hem sözel olmayan yollarla pozitif mesajlar göndermek mümkündür. İyi bir şey yaptığında bundan duyulan memnuniyet dile getirilebilir. Yüz ifadeleri, jest ve mimiklerle ona kabul edildiği duygusu hissettirilebilir. Çocukların zihinsel işlevleri bir yetişkinin ki kadar gelişmemiştir. Bazı davranışların neden yapılmaması gerektiği anlamlandıramayabilirler. Bu nedenle, yaptıkları yanlışların nedenleri mutlaka açıklanmalıdır. Çocukla iletişim sırasında hem sözel hem fiziksel anlamda onun seviyesine inmek büyük önem taşır. Konuşurken yaşına uygun, kolaylıkla anlayabileceği sözcükler seçilmeli. Fiziksel olarak da oturarak veya yere eğilerek iletişim sırasında göz teması kurulmalıdır. Böylece çocuk kendini büyüklerin ürkütücü dünyasında yalnız kalmış hissetmez.

İyi birer dinleyici olun

İletişim kurarken dinlemeyi bilmek, çocuğun söylediklerinin önemsediğini gösterir. İyi bir dinleyici olmak içinse; göz teması kurmak, dikkati tamamıyla çocuğa vermek, aklına gelen duygu ve düşünceleri çocuğun sözünü keserek değil, sözel olmayan yollarla aktarmayı denemek örneğin; "gülümseyerek" tercih etmek gerekir. Çocuğun konuşması bittikten sonra anlaşıldığı kadar söylediklerini tekrar etmek, kendisinin dinlenildiğini hissettirir. Diyalog esnasında diyalogu sonlandırıcı değil, devam ettirici, açık-uçlu sorular sorulmalıdır. Fırsat buldukça konuşmak için zaman ayırmalı ve bütün aile üyelerinin konuşup fikirlerini belirtebileceği ortamlar yaratılmalı. Çocuğun sorduğu bir soruya bile cevap verilemiyorsa, ailenin bunu kabullenmesi gerekir. Anne-babanın çocuğa her şeyi bilemeyeceğini göstermekten çekinmemesi ve ona bilgiye nasıl ulaşabileceğini öğretmesi gerekir.

Etkili iletişimin kuralları

Çocukla kurulan iletişim esnasında kullanılan bazı cümleler etkili iletişime katkıda bulunabilir. Örneğin, "Bunu dinlemek isterim.", "Bununla ilgili daha çok şey anlat.", "Dinliyorum.", "Anladım.", "Şu konu hakkında ne düşünüyorsun?", "Bu konu hakkında konuşmak ister miydin?", "Söylemek istediğin başka bir şey var mı?", "İlginç!", "Bunu biraz daha açıklayabilir misin?" gibi. Unutmayın, etkili ve açık iletişim zamanla ve emek verdikçe gelişecektir. Etkili iletişim kurmaya ne kadar erken yaşta başlanırsa çocuğun o kadar pratik yapma imkanı olur.

Çocuk anne-babanın yansımasıdır

Çocuğun toplumda uyum içinde yaşayabilmesi, sorumluluk duygusu ve iç denetim kazanabilmesi için belli bir disiplin içerisinde yetiştirilmesi gerekir. Kural tanımayan, her istediği yapılmış, söz dinlemeyen çocuklar hem kolay mutlu olamazlar, hem de davranışlarındaki benmerkezci tutum nedeniyle sosyal çevre tarafından dışlanabilirler. Bu nedenle anne-babaların çocuklarına bazı toplumsal kuralları ve sağlıklı davranış modellerini öğretmeleri çok önemlidir. Burada en önemli noktalardan birisi anne ve babanın çocuklarına kendi davranışlarıyla örnek olduklarını unutmamalarının gerektiğidir. Sürekli bağırarak ve azarlanılarak konuşulan çocuklar aynı davranışları kendi çevresine de göstereceklerdir. Aşırı katı disiplin uygulanması ise çocuğun korkak, öfkeli ve kızgın davranışlar sergilemesine yol açabilir. Ayrıca pozitif yaşam için gerekli olan tamamlayıcı unsurları kullanan yetişkinler, çocuğun yaptığı seçimden sorumlu olmasını da öğretecektir. Problem çözücü olmalarında birinci adım, çocuklara problem karşısında sakin olmalarını öğretmek ve probleme odaklanmalarını sağlamaktır. İkinci adım ise anlatmak istediklerini anlatma fırsatı vermektir. Çocuklara kendi problemlerini çözmeyi öğreten yetişkinler, aynı zamanda çocuklarına karşı davranışlarına dikkat etmeleri ve çocuğun kendi kontrollerini pozitif değerlerde geliştirmeleri için fırsat vermelidirler.

Yanlış davranışlar ve doğruları

-Çocukla sürekli azarlayıcı ve ders verir tarzda konuşmaktan kaçının.
-Çocuğunuz konuşurken sözünü kesmeyin. Duygu ve düşüncelerinden dolayı onu sürekli eleştirmeyin. Tabii ki önemli gördüğünüz noktalarda eleştirebilirsiniz, fakat bunun abartıya kaçması düşük özgüven olarak geri dönecektir.
-Geçmişte aranızda geçen ve çözülmüş bir problemi tekrar tekrar gündeme getirmeyin ve çocuğunuzu, geçmişte yaptığı hatalardan dolayı sürekli suçlamayın. Suçlu hissett irme üzerinden kuracağınız iletişim çocuğunuzla ilişkinize zarar verecektir.
-Yapmasını istediğiniz bir davranışı tehditler aracılığıyla yaptırmaktan kaçının.
-Yalan söylemeyin, olabildiğince açık ve dürüst olmaya çalışın. Çocuklar kendilerine karşı tam olarak dürüst olunmadığında bunu hissedebilirler.
-Çocuğunuzun duygularına karşı duyarsız kalmayın ve onları reddetmeyin. Duygularının yanlış olduğunu söylemeyin. Bunun yerine hissettiklerini kabul edin ve destekleyici olun.
-Doğal, mantıklı sonuçların ortaya çıkmasına olanak tanıyın. Çocuklar davranışlarının sonuçlarını görmeli ve davranışlarıyla ilgili ufak tefek de olsa sorumluluk almaya başlamalı. Sürekli onları koruyarak, sıkıntılı durumlardan kurtararak, deneyim yoluyla öğrenmeleri gerekenleri öğrenmelerine engel olabilirsiniz. Çocuklarınızı sürekli tehlikelerden, incinmelerden koruyamazsınız. İncinmeyi ve kendini tamir etmeyi öğrenmelidirler. Bu öğrenme sürecinde onlara hep destek olabilirsiniz, gereğinde yol göstermek, en azından yanlarında olduğunuzu ve her ne olursa olsun onları sevdiğinizi göstermek bu incinmeleri daha kolay atlatmasını ve tehlikelere karşı kendilerini daha iyi korumalarına yardımcı olur.
-Çocuğunuza sürekli ne yapması gerektiğini söylemeyin. Ona sürekli problemlerini nasıl çözmesi gerektiğini dayatmanız, kendi hayatı üzerinde kontrolü olmadığı, ebeveynlerinin kendisine güvenmediği hissine kapılmasına neden olacaktır.
-Emir vermeyin, yapılması gerekeni uygun durumlarda seçenekler halinde sunarak seçme şansı tanıyın. Yapılacak işle ilgili yetkilinin siz olduğunu hiç unutmayın. Çocuğunuz olası seçeneklerden birini seçerek kendine güvenini arttıracaktır. Sadece çocuğunuzla kurduğunuz iletişim değil, çocuğunuzun yanında başkalarıyla kurduğunuz iletişime de özen gösterin çünkü çocuklar, davranış tarzlarında sizin iletişim biçimlerinizi model alacaktırlar.

Hazırlayan: Şenay ÇELİK