Stres günümüzün en önemli sorunlarından biri olmaya devam ediyor. Genç, yaşlı, kadın, erkek fark etmeden hayatın hızlı akışı içinde az ya da çok hepimiz stresten etkileniyoruz. Konu hakkında bilgi aldığımız Psikolog Serap Duygulu, çocukları aşırı stresten korumanın mümkün olduğunu söylüyor.

Stres nedir?

Stres, vücudumuzun çeşitli içsel ve dışsal uyaranlara karşı gösterdiği otomatik tepkidir. Kendi için zararlı gördüğü duruma bu durum gerçek olsun olmasın- gösterdiği tepkidir. Fizyolojik ve psikolojik olarak etkilenmeler görülür.

Çocuklarda görülen stres…

Maalesef son araştırmalar, stresten çocukların da çok ciddi şekilde etkilendiğini gösterdi. Aslında, dozunda ve kısa süreli orta düzeyde stres her birey için olumlu etkiler yapan, odaklanmayı sağlayan bir duygu durumu. Ancak çocuklarda bu doz her zaman ayarında kalmayabilir. Yaşanan stres faktörü herkes için değişiklik gösterir ve elbette tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklarda da kişilik özellikleri ve yatkınlıklar stresten etkilenme düzeyini belirler. Bir çocuk için stres faktörü olan bir durum, bir başka çocuk için son derece doğal ve olağan olabilir. Yaşanan stresin kronik stres haline dönüşmesi durumunda bir süre sonra çocuklarda depresyona ve başka psikolojik sorunlara yol açtığı görülür. Çocukları etkisi altına alan stresi, "aile içi" ve "aile dışı stres faktörleri" olarak iki aşamalı değerlendirmek mümkün.

Aile içi stres faktörleri

• Aile içinde şiddet
• Anne baba çatışmaları
• Anne ya da babanın yokluğu veya tek ebeveynlilik
• Ailedeki ekonomik sorunlar
• İlgisiz anne-baba tutumları
• Çocuğun sevgi görmediği ve onaylanmadığı aile ilişkileri
• Zihinsel veya fiziksel istismarlar
• Kardeş kıskançlıkları
• Tutarsız anne baba tutumları
• Çocuğun ya da aile üyelerinin uzun süren hastalıkları ya da kazalar
• Güvensiz aile hayatı gibi sorunlar
• Ev, ortam değişikliği, taşınmalar


Aile dışı stres faktörleri

• Akran zorbalığı ve arkadaşlık ilişkilerindeki sorunlar
• Taciz, istismar ve şiddet
• Okul sorunları
• İletişim sorunları

Her çocuk farklılık gösterir

Stresin kaynağı her ne olursa olsun, çocukları çok etkilediği ve gelişimlerinde ciddi sorunlara yol açabileceğini unutmamak gerekir. Her şeyin ötesinde stresli durumlarla karşılaşıldığında çocukların tek tip tepki vermediklerini, her çocuğun yaşına ve stresten etkilenme düzeyine bağlı olarak farklı tepkiler ve davranışlar ortaya koyabileceğini bilmek önemli. Stresin yoğunluğuna göre bazı çocuklarda içe kapanma ve diğer bireylerle ilişkiyi kesme davranışı görülürken bazı çocuklarda da aksine dışa dönük saldırgan davranışlar görülebilir. Buradaki en önemli nokta, çocuktaki stresi saptayabilmek ve zamanında doğru tutumları belirleyebilmektir. Anlaşılamayan, çözüme ulaşmayan ve uzun sürelerle devam eden stresli çocuklarda; kaygı bozuklukları, uyku ve beslenme sorunları, davranış ve duygu durumunda değişim, özgüven ve öz saygıda hasar, çevreyle ve diğer bireylerle olan ilişkilerde bozulma, okul ve ders başarısında belirgin düşüşler görülür. Ne yazık ki aile tutumlarından ve aile ortamından kaynaklanan stres faktörlerinde, ebeveynler yanlış tutumlarının farkında bile olmayabilir ya da çocuğa yaptıklarını doğal karşılayabilirler. Hatta bazı durumlarda çocuğu, her şeyden çabuk etkilendiği için eleştirebilirler.

Dozunda stres gerekir

Stresin zararları dışında yararları da var elbette. Stresten arındırılmış bir ortam mümkün olmadığı gibi beden de bu kadar steril ve korunaklı bir ortamı sevmez. Özellikle olaylar karşısında vücudun savunmaya geçebilmesi, ileriye doğru yol alabilmesi ve sorunlarla başa çıkabilmesi için orta düzeyde, kısa aralıklarla farklı konularda stres odaklarına ihtiyaç duyar. Aksi halde hiçbir amaç veya stres faktörü olmadığında kendini motive edecek ya da uğrunda savaşacak hedefleri de olmaz. Bu da vücudun kendi kendisini tüketmesine yol açabilir. İlginç olan şu ki, sürekli yaşanan yüksek düzeyde stres de bu tükenmeye yol açar. O nedenle ne tamamen stres dolu bir ortam, ne de tamamen stresten uzak bir ortam olmamalı. Zaman zaman yaşanılan zorluklar vücudun kendisini motive etmesini sağlayan yapıcı bir stres görevi görse de, çocuklar söz konusu olduğunda daha dikkatli olmak gerekir.

Anne babalara öneriler

• Çocuklara yaşlarına uygun sorumluluk verin.
• Ona saygı ve sevgi duyduğunuzu açıkça ifade edin ve buna uygun davranın.
• Başkalarıyla kıyaslamadan onu olduğu gibi kabul edin.
• Başarısızlıklar yaşadığında bunu aşılamaz bir eksiklik olarak görmek yerine, olumlu cümlelere motivasyona çevirebilin.
• Her olumlu özelliği için takdir edin. Özellikle başkalarının yanında övün.
• Yapamadıklarını değil, yapabildiklerini gündeme getirin.
• Zaman zaman yanlışlar yapmasını doğal karşılayın ve en az zararla o yanlışların telafi sine yardımcı olun.
• Yaşanan her ne olursa olsun, çocuğun sizin çocuğunuz olduğunu ve her daim sizin sevginize ve desteğinize ihtiyaç duyacağını unutmayın.,

Hazırlayan: Işıl Evrim Akgün