Anne ve baba olmak çok keyifli, paha biçilemez duyguyken, bir o kadar da sorumluluk gerektiriyor. Çünkü bile daha fazla düşünmeniz gereken küçük biri var hayatınızda. İsteklerinizi ertelemenize sebebiyet veren, her zaman önceliğiniz olan, hayatınızın anlamı minicik bir yürek… İşte bu minicik yüreği sağlam adımlarla hayata kazandırmak biraz çaba gerektiriyor. Çünkü çocuk büyütürken her yaşta farklı bir sorunla karşılaşılıyor. Bunlardan biri de 3-4 yaşındaki miniğinizin dikkat çekme çabaları…

Dikkat çekme davranışı genellikle anne-babasından az ilgi gören çocuklarda ortaya çıkıyor. Ve böylelikle de kimi zaman agresif, kimi zaman farklı tavırlarıyla anne-babasının onunla ilgileneceğini düşünüyor. Özel Mavi Aile Danışma Merkezi'nden Psikolojik Danışman Tuğba Gürçağ Yarız; çocukların hangi durumlarda dikkat çekme davranışı sergilediklerini anlattı ve birçok öneri verdi. Bu arada çocuğunuzla birlikte geçirdiğiniz zamanlara bir göz atın, belki de ona daha fazla vakit ayırmanıza ihtiyacı vardır.

Pek çok neden var!

Doğumunun ilk yılında tüm ihtiyaçlarının giderilmesi için anne-babalara ve etrafındaki kişilere bağımlı olan bebeğiniz, büyüdükçe ve becerilerini kazanmaya başladıkça yavaş yavaş bireyselleşir, kendi eksik ve ihtiyaçlarını giderebilecek bir olgunluğa erişir. Ama yine de anne-babaların ve çevredeki yetişkinlerin gözleri; güvenliğini, sağlığını ve mutluluğunu sağlayabilmek için sürekli evdeki ufaklığın üzerinde olur.

Çocuklar büyüdükçe ve kendi ihtiyaçlarını giderebilecek becerileri kazanmaya başladıkça, anne-babalar yavaş yavaş kendilerine daha fazla zaman ayırmaya başlarlar. İşine ara veren anne, çocuğunun büyümesiyle işine dönme zamanının geldiğine karar verir ve artık çocuklarını anneanne veya babaannelerine bırakarak kısa süreli tatillere gitme planları yaparlar. Çocuklarının doğumuyla birlikte ara verdikleri spor ve sanat faaliyetlerine tekrar devam etmeye başlarlar.

Gelişim basamaklarını çocukların bireyselleşerek anne-babalarından ayrışmaya ve kendi ayakları üzerinde durarak bazı görevleri yerine getirmeye ve görevleri yerine getirmenin gururunu yaşayarak özgüven düzeylerini yükseltmeye ihtiyaçları vardır. Ancak çocuklar bazı durumlarda kendileriyle yeterince ilgilenilmediğini ve dikkatin kendilerinden alınarak başka alanlara yönlendirildiğini düşünebilirler ve bu pek de hoşlarına giden bir durum değildir. Dolayısıyla böyle durumlarda çocuklar dikkati kendilerine çekmek isterler.

Hangi durumlar onları bu davranışa iter?

Annenin çocuğun büyümesiyle birlikte eski iş temposuna geri dönmesi, anne-babanın birlikte iş seyahatlerine çıkması ve çocuğun bakımı için aile yakınlarını görev başına davet etmeleri, iş sonrası eve geliş saatlerinin her zamankinden geç olmaya başlaması ve bu durumun sıklığının artması, aileye yeni bir bireyin katılması veya geniş aileye bir kuzenin veya yeğenin katılması… Tüm bunlar gibi çeşitli sebeplerle çocukla geçirilen zamanın azalması, çocukla oynanan oyunların ve oyun zamanlarının azalması gibi durumlarda çocuklar kendilerine yönlendirilen ilginin azaldığını düşünürler ve dikkat çekmeye çalışmak için uğraşmaya başlarlar. Çocuklar; "orada" olduklarını hatırlatmak, anne babalarının kendileriyle ilgili farkındalık düzeyini arttırmak ve önceden sahip oldukları ilgi düzeyine yeniden sahip olabilmek için ilgi çekmeye yönelik davranışlar sergilerler.

Nasıl davranışlar sergiler?

İlgi çekmeye çalışan çocuklarda sıklıkla görülen davranışlar şöyle: İsteklerini yüksek sesle ifade etme, bağırarak konuşma, anne-babanın isteklerini yerine getirmeme, topluluk içinde anne-babaya karşı gelme, ağlama, kasıtlı olarak oyuncakları veya evdeki eşyaları fırlatma, eşyalara zarar verme, arkadaşlarına vurma, kötü sözler söyleme, isteklerinde ısrarcı olma ve istediği olmayınca isteğini talep ettiği kişilerle inatlaşma, kardeşini kıskanma ve ona zarar vermeye çalışma, kardeşin doğumuyla birlikte bebeklik dönemi davranışlarını tekrar sergilemeye başlama, emzik-biberon kullanmak isteme, altına kaçırma, yalnız uyumak istememe anne-babayla uyumak isteme, yemek yememe, yemeğini anne veya babanın yedirmesini isteme, bebeksi konuşmalar sergileme, itiraz etme, kuralları kabul etmeme ve kendi kurallarını koymak isteme, yalan söyleme gibi...

Burada yetişkinlerin dikkat etmesi gereken en önemli nokta; bu davranışların sıklığı ve yoğunluğudur. Bu davranışlar sadece ilgi çekmeye yönelik davranışlar olabileceği gibi, bazıları ise daha ciddi sıkıntıların habercisi olabilir. Bu nedenle anne-babalar bu davranışların görülme zamanına ve tekrar edilme sayısına dikkat etmeli ve çocuklarını çok dikkatli bir şekilde gözlemlemelidirler. 3-4 yaş arasında çocuklarda özellikle hayal dünyalarının geniş olması nedeniyle farklı yöntemler düşünerek, farklı hikayeler yaratarak ilgi çekme çabasını gözlemlemek mümkündür.

Çocukların buradaki amacı, çevrelerindeki kişilerin kendileriyle ilgilenme sıklığını ve kalitesini arttırmaktır. Bu gibi durumlarda yapılacak en önemli müdahale, çocuğunuzla ilgilenme sıklığını ve birlikte geçirdiğiniz kaliteli zamanlarda bir azalma olup olmadığını gözden geçirmenizdir. Yaşamın zorlu koşullarıyla baş etmeye çalışırken bazen gerçekten de çocuğunuza ayırdığınız zaman diliminde azalmalar görülebilir.

Ama bunu fark ettiğiniz noktadan itibaren gerekli düzenlemeler yapmanız çok daha kolay olur.

Anne-babalara öneriler

Çocuğunuzun davranışlarındaki değişimi fark ettikten sonra yapmanız gereken ilk müdahale; onunla geçirdiğiniz zaman dilimini arttırmak ve bu zaman diliminin içeriğini düzenlemektir. Çocukla vakit geçirirken herkesin keyif alması ve eğlenmesi çok önemlidir. Bu zaman diliminde birlikte oyun oynayabilir, şarkı söyleyebilir, dans edebilir, maç yapabilir, kurabiye pişirebilir ve hoşunuza giden birçok etkinliği birlikte gerçekleştirebilirsiniz.

Çocuklar dikkat çekmek için ilk başta genellikle olumlu davranışlar sergilerler. Eğer bu davranışlarla ilgi çekmeyi başaramazlarsa uygun olmayan yolları denemeyi tercih ederler. Burada anne-babanın dikkat etmesi gereken en önemli nokta; çocuklarının olumlu davranışlarına geribildirim vermeyi unutmamaktır. Çünkü olumlu davranışlarına karşılık olumlu geribildirim alan çocuklar, olumsuz davranışlarla dikkat çekmeye ihtiyaç duymazlar.

Çocuğa sadece ilgi çekmeye çalıştığı zamanlarda değil, gün içerisinde karşılaştığınız olumlu davranışlarından hemen sonra geribildirim vermek çok önemlidir. Bu sayede çocuk, olumlu davranışlarda bulunduğunu fark ederek aldığı geribildirimlerle mutlu olur ve olumlu davranışlarının sıklığını arttırır.

Anne-babalara düşen bir diğer önemli görev de; çocuklarına duygularını ifade etme konusunda model olmaktır. Örneğin; anne babasının onunla ilgilenmemesi nedeniyle onların eşyalarına zarar veren bir çocuk, aslında anne-babasından daha çok ilgi istediğinin ve onları özlediğinin sinyallerini verir. Burada anne-babalar; "Son zamanlarda iş yoğunluğu nedeniyle seninle çok sık vakit geçiremiyoruz. Bu durum galiba seni biraz üzüyor ve kızdırıyor.

Aslında biz de bunu fark ettik, bu durum bizi de üzüyor ve seni çok özlüyoruz. Bu durumu konuşarak hep birlikte çözebiliriz." gibi sözel açıklamalarda bulunarak ve çocuklarını da duygularını ifade etmesi konusunda teşvik ederek, hem çocuğun rahatlamasını hem de kendini ifade etmesini sağlayarak anlaşıldığını fark etmesi için uygun ortamı yaratabilirler.

Anne-baba olarak çocuklarınızdaki bir farklılığı veya değişimi anlayabilmenin en iyi yolu; çocuklarımızı tüm özellikleriyle çok iyi tanımak ve gözlemlemektir. Bu sayede tüm alanlarındaki değişim ve gelişimleri fark etmek mümkün olur.

Anne-babaya düşen diğer bir görev de olumsuz davranışlarının görülme sıklığı ve yoğunluğunun gözlemlenmesidir. Eğer bütün müdahalelerinize rağmen çocuğunuzun davranışlarında bir değişiklik olmuyorsa, olumsuz davranışlar şekil değiştiriyor ve sergilenme sıklıkları artıyorsa; bu noktada bir uzman desteğine başvurabilirsiniz.