Anne-baba olmadan önce, çiftleri en çok korkutan konulardan biri de uzun süre ağlayan bebeklerdir. Bu durumun kaynağı da çoğunlukla "kolik" rahatsızlığıdır. Yenidoğan döneminde görülen kolik sorunu, 4. aydan sonra kendiliğinden geçiyor. Ancak bu süre zarfında, bebekleri rahatlatmak için anne-babalar ellerinden geleni yapmalı. Bebek Hemşiresi ve Doğum Koçu Ayşe Öner'in önerileriyle bebeğinizin kolik sorunu yaşadığı süreci daha huzurlu geçirmesini sağlayabilirsiniz

Kolik nedir?
Yenidoğanlarda, doğumdan yaklaşık 10-15 gün sonra başlayan, akşam saatlerinde görülen, 3 saati aşan ağlama nöbetleri ve huzursuzluk haline kolik denir. Kolik, bebeklerin ilk 3 aylık döneminde çok sık rastlanan bir yakınmadır. Bu durum 3. veya 4. ayın sonunda kendiliğinden düzelir. Kolik ağlaması, normal ağlamadan farklıdır. Bebek sakinleşmeden saatlerce ağlayabilir. Kolik sancısı sırasında karından gelen boğuk sesli ağlamayla birlikte, bebeğin yüzünde bir ağrı ifadesi oluşur, yumruklarını sıkar ve dizlerini karnına doğru çeker. Bebeğin anne göğsünü arar gibi bir hali vardır çünkü kendini rahatlatmayı bildiği tek yöntem emmektir. Anne göğsünde bir süre rahatlamış gibi görünse de huzursuz davranışları devam eder, kısa sürede emmeyi bırakarak, tekrar kuvvetle ağlamayı sürdürebilir.

Neden kaynaklanır?
Koliğin kesin olarak nedeni açıklanamamakla birlikte, olası nedenler şunlardır:
• Hamilelik sürecinde ve doğum sonrasında annenin, eşinden ve ailesinden alacağı destek çok önemlidir. Eğer anne adayı mutlulukla, neşeyle ve sevgiyle doğumu bekliyor, eşi tarafından sevgi ve şefkatle destekleniyorsa doğum ve sonrasında kendini çok daha rahat hisseder. Hamilelikte yaşanan stres ve fiziksel değişimler, aile içi sorunlar ve doğumda yaşanan olumsuz tecrübeler koliğin ortaya çıkmasına neden olabilir. Hamilelik döneminde hormonlar, kaygı ve endişeyi iyice artırır. Anlatılan negatif doğum hikayeleri ve filmlerdeki doğum sahneleri anne adayının hafızasına kaydedilir. Hamilelikte hissedilen olumsuz duygular, anne adayının biyokimyasını değiştirdiği için, bebek de annenin bu olumsuz duygu durumundan etkilenebilir. Doğum ve sonrasında bebekli hayata geçişi kolaylaştıracak kurslara katılmak ve bu konularda donanım kazanmak, doğuma bakış açısını değiştirir. Bu tip kurslar; bebekli hayatın başlangıcında anne-babanın kendine daha güvenen ve becerikli ebeveynler olmasına destek olur. Eğer bebek, kendini sevgiyle ve güvenle kucaklayan ebeveynlerle birlikteyse yeni doğduğu bu dünyanın uyaranlarıyla daha kolay baş edebilir ve sindirim sistemi gelişirken daha az gaz şikayetleri yaşar.
• Anne karnında bebeğin sistemi, annenin vücudu tarafından düzenlenirken, doğumla birlikte bu ayar bozulur. Yeni bir dünyaya doğmak, bu dünyanın uyaranlarıyla baş edebilmek; bebeğin özellikle akşam saatlerinde gerginliğini arttırır ve nedensiz ağlamalara neden olur. 5. ayın sonunda bebek, bu uyaranlarla baş edebilmeye başlar ve kolik şikayeti de genellikle sona erer. Ayrıca sigara dumanı, koliği artırıcı çevresel bir faktördür. Evde sigara içen birey sayısı ne kadar fazlaysa, bebekte kolik görülme olasılığı ve şiddeti o kadar fazladır.
• Nadiren de olsa bebeklerde safra kesesi ve karaciğer kanallarında fizyolojik anormallikler sonucu kolik şikayeti ortaya çıkabilir. Fakat bununla birlikte pek çok kolik vakasının hastalıktan çok davranış, dış faktörler ve biyolojik gelişimle ilgili olduğuna inanılır.
• Yenidoğan döneminde reflü, sıklıkla görülen bir durumdur ve bebeklerin ağlamasına yol açabilir, ama bunun sebebi kolik değil, bebeğin midesinden yemek borusuna yükselen mide muhtevasının verdiği rahatsızlıktır. Bebeği baş kısmı daha yukarıda kalacak şekilde yatırmak ve sık sık, az miktarda emzirmek rahatlamasına yardımcı olur.
• Bebeğin yatay pozisyonda biberonla beslenmesi ve beslenme sonrası gaz çıkarılmaması, koliğe neden olabilir.
• Düşük doğum ağırlığının kolik riskini artırdığını gösteren araştırmalar vardır.

Bebek nasıl etkilenir?
Kolik bir hastalık değildir ve bebeğe zarar vermez. Kolikli bebekler 3-7. aylar arasında normal uyku düzenine geçerler. Yorgunluk, ağlamaya yol açan en önemli nedendir. Bazı davranış değişiklikleri ile bebeğin aşırı ağlaması azaltılabilir. Anne-babalar, ağlayan bebeği ne zaman kucaklarına almaları gerektiğini bilmelidirler. Bebeğin hafif hafif ağlamaları başlarken yanında olunmalı ve beşik sağa sola doğru değil, dikey şekilde aşağı yukarı doğru sallanmalıdır. Ağlaması yükselir ve sakinleşmezse, kucağa alınıp yumuşak bir ses tonuyla ağlamasına cevap vermek, göz teması kurmak ve pişpişleyerek dolaşmak faydalıdır. Aşırı gürültü ve parlak ışıktan korunmalıdırlar. Tek başına anne sütüyle beslenen bebeklerde anne sütü başlıca koruyucu faktördür. Her öğünde iki göğsü birden emzirmek, bebeğin laktozdan zengin olan ön sütü aşırı almasına neden olur. Laktozun bağırsakta birikmesi ve mayalanması sonucunda da gaz sancıları yaşanır. Ayrıca annenin nasıl beslendiği de önemlidir. Bu dönemde, süt ve süt ürünlerinin yanısıra buğday, yumurta ve fındığın beslenmeden çıkarılması gerekir.

Rahatlamasını sağlayacak öneriler…
• Dizinize yatırın ve yavaş tonda bir şeyler mırıldanarak hafifçe sallayın. Ya da kucağınıza alın ve omzunuza koyup "pıış pııışşş, ee ee ee" gibi seslerle ve çok hafifçe sırtına ritmik vuruşlar yaparak evde dolaştırın. <
• Gazını çıkarmasını sağlayan masaj tekniklerini uygulayın.
• Pusetine koyup açık havada gezdirin.
• Ergonomik bir kanguru içinde taşıyın. Annenin veya babanın kucağındaki kanguruda taşınması, bebekte güven hissi uyandırır. Yerçekimi bebeği rahatsız eden gazın çıkarılmasına da yardımcı olur.
• Özellikle bel ve bacak bölgesini kapsayacak şekilde kundak yapın. Sarmalanma ve sıcaklık hissi onu rahatlatır.
• Ilık bir banyo yaptırın.
• Saç kurutma makinesinin ya da elektrik süpürgesinin sesini dinletin.
• Rezene ve kimyon tohumu yağları ile masaj yapın.
• Ağlamasına erken yanıt verin.
• Emzik kullanın.
• Koliğin kanıtlanmış tek tedavisinin zaman olduğunu unutmayın.

"Anne, aşırı süt ürünleri tüketmemeli"
• Emziren anne, yiyip içtiklerine dikkat etmelidir. Çünkü annenin tükettiği bazı besinlerin bebekteki gaz sancısını körüklediği bilinir.
• Annenin fazla miktarda inek sütü tüketmesi bebekte gaz sancısını şiddetlendirir. Gaz sancıları şiddetlendiyse anne en azından bir hafta süt ve süt ürünleri tüketmemelidir.
• Anne, limon, turp, lahana, karnabahar, brokoli, çikolata ve soğan yememelidir.
• Aşırı kahve tüketimi ve sigara içilmesi de bebekte huzursuzluğa neden olur. Günde üç fi ncandan fazla kahve içmemelidir (Mümkünse hiç içmeyebilir).
• Anne, turunçgiller, soya ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmalıdır.
• Anne sütü yerine mama ile beslenen bebeklerin (doktorunun onayı alınarak) mamasının değiştirilmesi de bebeği rahatlatabilir.
- Yrd. Doç. Dr. Yeşim Coşkun

Kolik ile gaz problemi aynı şey mi?
Yeni doğan bebeklerde gaz problemi genellikle 10 veya 15. günden itibaren başlar. İlk günlerde sindirim sistemi ilkel bir şekilde çalışır, emdiği esnada bir yandan da gürültülü bir dışkı yaparak yuttuğu havayı da kolayca çıkarabilir. Henüz bağırsaklarda peristaltik hareketler (sindirim sisteminin ritmik ve kuvvetli şekilde kasılıp gevşeme hareketleri) gelişmemiştir, bebek günde 12 ila 15 kez dışkı çıkarabilir. Ama ilerleyen günlerde bebeğin bağırsakları, hazım için gerekli olan iyi huylu bakterilerin üretimine başlar ve bu bakteriler hava kitleleri oluşturur. Bir de gün boyunca yutulan hava baloncukları da eklenince; ciddi anlamda bebeğin canını acıtan spazmlar olur. Bebek, dizlerini karnına çekerek ağlar ve gün boyunca oluşan hava baloncukları genellikle akşam saatlerinde rahatsızlık vermeye başlar. Bebekler, 3. aydan itibaren karınlarının üzerine dönebilirler. Halk dilinde yaygın olan "3 ay gazları" tanımı işte bu yüzdendir. Eğer bebek doğduğu andan itibaren dönebiliyor olsaydı, bu dönemi daha az rahatsızlıkla atlatırdı. Kolik ise gaz sancısından daha kuvvetli olarak ortaya çıkar. Ağlama ve huzursuzluk uzun süreli devam eder.
- Bebek Hemşiresi ve Doğum Koçu Ayşe Öner

Adım adım kolik masajı

Hazırlık
Bebeğinizde gaz sıkışması sonucu oluşan spazm sırasında karın duvarı sert ve gergindir. Hemen masaj yapmak üzere manevralara başlarsanız bebeğinizin canı yanabilir ve ağlayabilir. Masaja başlamadan önce bebeği bacağınıza yatırın ve onu hafifçe sallayın. Diğer yandan avuçlarınızı birbirine hızlıca sürterek, avuç içlerinizin iyice ısınmasını sağlayın ve ısınan avuçlarınızı bebeğinizin karnına kapatın. Sıcak uygulama, bebeğinizin karnındaki spazmı rahatlatır. Bazen yalnızca bu şekilde bile bebeğin rahatladığını görebilirsiniz. Ardından sakinleşen bebeğinizle bir süre konuşun ve ona masaj yapmak için iznini isteyin, sonra her manevrayı 6 kez tekrarlayın, manevraların arasında 10'a kadar sayarak dizlerini karnına itme egzersizini uygulayın, gazın ve dışkının nasıl rahatça çıktığını göreceksiniz. Masajı yaparken uygulayacağınız basınç da çok önemlidir. Siz masajı uygularken, bebek karın duvarını elinize doğru iterek cevap veriyor ise doğru basıncı uyguluyorsunuz demektir. Bu basıncı veremediğinizde ise masajın pek yararını göremezsiniz.

Su değirmeni masajı
Kaburgalarının altından kasıklarına doğru hafifçe bastırarak, sırayla önce bir elinizle, sonra diğer elinizle sanki karnı boşaltıyormuş gibi 6 kez uygulayın. Ardından dizlerini karnına doğru itin ve bu şekilde 10 saniye kadar bekleyin.

Güneş ve ay masajı
Bebeğinizin karnını saat gibi düşünün, sol elinizi saat 6 noktasına koyun ve saat yönünde bir daire çizin. Sol eliniz saat yönünde daireler oluşturmaya devam ederken, sağ elinizi de saat 10 noktasından 5 noktasına doğru çekin (bu manevra da saat yönünde olmalıdır). Böylece bebeğinizin karnının üzerinde bir eliniz güneş, diğer eliniz aynı anda ay hareketi yapıyor olacaktır. Bunu 6 kez tekrar edin. Ardından dizlerini karnına doğru itin ve bu şekilde 10 saniye kadar bekleyin.

Kitabın sayfalarını düzeltme masajı
Başparmaklarınızı birleştirerek bebeğin göbek deliğinin tam üzerine gelecek şekilde, ellerinizi karnına koyun; başparmaklarınızı iki yana doğru çekerek sanki açılmış bir kitabın sayfalarını düzeltiyormuş gibi ellerinizi karnın yanlarına çekin. 6 kez tekrarlayın. Ardından dizlerini karnına doğru itin ve bu şekilde 10 saniye kadar bekleyin.

Kontrol
Bu masajların ardından, parmak uçlarınızla bebeğinizin karnının bir yanından diğer yanına doğru ilerleyerek gaz varsa hissetmeye çalışın. Eğer birkaç noktada gaz fark etmişseniz, masajı tekrarlayın. Bu masajları, gün içinde beslenmeden 20 dakika sonra birkaç kez uyguladığınız zaman kolik şikayetinin büyük ölçüde azaldığını fark edeceksiniz.