Corona virüs salgını devam ederken hergün yeni bir salgın tehlikesi beliriyor. Temmuz ayının başında Moğolistan ve Çin'den gelen hıyarcıklı veba vakalarına bir yenisi daha eklendi. Edinilen son dakika habere göre; Pasifik Okyanusu'nun diğer tarafında yer alan ABD'den eklendi.
Amerika Birleşik Devletleri'nin Colorado eyaletinde 11 Temmuz tarihinde bir sincapta hıyarcıklı vebaya rastlandığı bildirildi.
YETKİLİLERDEN UYARI!
Hıyarcıklı veba, Çin'den Avrupa'ya kadar 50 milyon insanın ölümüne neden olan büyük veba salgınıyla aynı tür. Tarihte Kara Ölüm olarak adlandırılan bu hastalığın kontrolü için ABD'li sağlık yetkilileri önlem uyarısında bulundu.
Gelişen sağlık uygulamaları ve antibiyotikler nedeniyle hıyarcıklı veba ortaçağdaki kadar tehdit arz etmiyor. Ancak hastalık hayvanlardan insanlara kolayca bulaşabiliyor. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre dünya genelinde her yıl bin ila 2 bin arasında hıyarcıklı veba vakası tespit ediliyor. Vebanın tedavi edilmediği takdirde akciğerlere sıçradığı ve zatürreye sebep olduğu belirtiliyor.
Moğolistan Temmuz başında görülen salgında 15 yaşında bir çocuğun öldüğü iddialarını doğruladı. Sincap eti tüketen çocuğun hayatını kaybettiği ve ikisi arkadaşı toplamda 15 kişinin karantinada olduğu açıklandı.
BUBONİK VEBA NEDİR?
Veba, Yersinia pestis isimli bakteri tarafından meydana getirilen, öncelikle vahşi kemirgenleri etkileyen, insanlara ve diğer hayvanlara pirelerle yayılan, bulaşıcı ve öldürücü bir hastalıktır.
Bubonik veba, vebanın en sık görülen formudur. Orta çağ Avrupa'sında 'Kara Ölüm' olarak bilinirdi. Pirenin ısırdığı ve bakterilerin vücuda girdiği yere en yakın lenf bezlerinde ağrılı şişme ve iltihaplanma görülür.
İleri dönemlerde iltihaplı lenf nodları açılarak akıntlı hal alır. Tedaviye hemen başlanmazsa bakteri vücudun her yerine yayılarak akciğer ve septisemik forma dönüşebilir.
BUBONİK VEBA NASIL BULAŞIR?
Veba bakterisi insanlara, pire ısırmasıyla (bubonik= hıyarcıklı form), kontamine sıvı veya dokularla doğrudan temasla ( bubonik/hıyarcıklı ve septisemik form), veba zatürresi olan kişinin öksürme esnasında havaya attığı damlacıkların sağlam kişiler tarafından solunum yoluyla alınmasıyla (pnömonik form) bulaşır.
Damlacıklarla bulaşma insanlar arasında bakterinin en hızlı yayıldığı yoldur. Nadiren enfekte materyalin sindirim yoluyla alınması ile de bulaşır. Son yıllarda bildirilen kedilerden sahiplerine ve veterinerlere veba bulaşması yine damlacıklarla meydana gelmektedir.
TEDAVİSİ VE KORUNMA YOLLARI
Hastanın öyküsü, kliniği, kan tahlilleri ve lenf bezi biyopsisi ile tanı konur. Ciddi komplikasyonların ve ölümün engellenebilmesi için erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Tedavide antibiyotikler kullanılır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa başarı o kadar artar. Belirtilerin ortaya çıkmasından en fazla 20 saat sonra tedaviye geçilmelidir. "Streptomisin" ve "Tetrasiklin" başvurulacak antibiyotiklerdendir.
Hastalıktan korunmanın en etkili yolu hastalığın bulaşmasına neden olan pirelerin yaşadığı yerlerden ve hayvanlardan uzak durmaktır. Çevre daima temiz olmalı, güneş gören yerler tercih edilmelidir (bakteri güneş ışınlarının etkisinde kaldığında hızla ölür) ve en önemlisi veba hastalığı taşıyan kişi ve hayvanlar ile temastan kesinlikle kaçınılmalıdır. Kırsal alanlarda kalacaklar ve açık hava etkinliklerine katılacaklar mutlaka DEET içeren böcek öldürücüler ve permetrinli giysi ve eşyalar kullanmalıdır. Aşı çalışmaları devam etmektedir.
DİĞER VEBA TÜRLERİ
Bakteri vücuda girdikten sonra 2-8 günlük kuluçka süresini takiben ani bir ateş yükselmesi, baş ağrısı, vücut ağrısı, titreme, şiddetli halsizlik, bulantı ve kusma görülür.
Septisemik Veba: Bakteri vücuda girdiğinde bubon oluşturmadan direkt kan dolaşımına yayılırsa bu form gelişir. Bakteri vücuda pire ısırığı ile veya enfekte materyalin derideki çatlaklara direk temasıyla girebilir. Ayrıca ilerlemiş bubonik veba da septisemik forma dönüşebilir. Ateş, titreme, aşırı zayıflama, karın ağrısı, şok, ciltte ve iç organlarda kanamalar, buna bağlı olarak parmaklarda, ayaklarda, burun üzerinde dokuların ölümüne bağlı siyahlaşma görülür.
Pnömonik Veba (Akciğer vebası): Vebanın en öldürücü ve en az görülen formudur. Tedavisiz septisemik veya ilerlemiş bubonik vebanın kan yoluyla akciğerlere ulaşmasıyla veya enfekte partikülün solunum yoluyla alınmasıyla gelişebilir. Akciğer vebası gelişenler havaya saçtıkları enfekte parçacıklarla hastalığın diğer insanlara yayılımına neden olurlar. Ateş, öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kanlı ve mukuslu balgam, solunum yetmezliği ve şok gelişir. Tedavi edilmeyenlerde birkaç gün içinde ölümle sonuçlanır.
Kaynak: NTV
