Koronavirüs ile mücadelede 1 yıldan fazla zaman geride kaldı. Virüs mutasyonlarla ayakta kalmaya çalışırken, dünyanın elinde tek bir koz var: Aşı... Bilim, virüse karşı büyük bir zafer elde ederek, birçok farklı aşıyı geliştirdi. Aşılamaların sayısı arttıkça, etkinlik oranları da çok net görüldü. Ancak, tedarik sorunu, talep fazlalığı, maddi gelişmişlikler ve en önemlisi fikri mülkiyet hakkı nedeniyle beklenen düzeyde aşılama bir türlü yapılamıyor. Bazı ülkeler aşıların birçoğuna ambargo koyarken, bazı ülkeler ise neredeyse hiç aşıya erişemiyor. Bu da salgının sona ereceği tarihi geciktiriyor, oluşan yeni mutasyonlar umudun önünde bir perde gibi duruyor.
Türkiye, salgının hortladığı ilk günden itibaren bulunması muhtemel aşıların fikri mülkiyet hakkının olmaması, adaletli dağıtımın sağlanması konusunda çağrıda bulunuyor. Başkan Erdoğan, katıldığı zirveler olsun, özel görüşmeler olsun her defasında bunu vurgularken, gelinen noktada ABD de, aşıların fikri mülkiyet hakkının kaldırılması gerektiği konusunda görüş bildirdi.
Biden yönetiminin çıkışının ardından bir hamle de Avrupa Birliği'nden geldi. 7-8 Mayıs'ta yapılacak AB Liderler Zirvesi'nde aşıların fikri mülkiyet hakkının kaldırılması değerlendirilecek. ABD'nin fikri mülkiyet hakkı hamlesi ile ilgili bir değerlendirme de salgın yönetiminin başındaki kurum olan Dünya Sağlık Örgütü'nden geldi. İşte salgının seyrini değiştirecek nitelikteki o sıcak gelişmeler...
AB LİDERLERİ FİKRİ MÜLKİYET HAKKINI GÖRÜŞECEK
Avrupa Birliği (AB) ülkeleri liderleri, 7-8 Mayıs'ta Portekiz'de yapacakları zirve toplantısında Kovid-19 aşıları üzerindeki fikri mülkiyet haklarını koruyan patentlerin kaldırılması konusunu görüşecek.
Porto kentinde düzenlenecek toplantı hakkında bilgi veren üst düzey bir AB yetkilisi, "Toplantıda bu konuyu görüşmek ve somut olarak ne yapılabileceğine bakmak üzere geniş bir uzlaşı bulunuyor." dedi.
AB ülkelerinde üretilen aşıların yaklaşık yarısının başka ülkelere ihraç edildiğini hatırlatan AB yetkilisi, buna karşılık aşı üreten bazı ülkelerin ihracatta kısıtlayıcı tedbirler uyguladığını belirtti.
AB yetkilisi, Dünya Ticaret Örgütü Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala'nın aşılarla ilgili ticari kuralların geçici olarak kaldırılmasına ilişkin bir metin üzerinde tartışma fikrini desteklediklerini bildirdi.
Üretimin dünya genelinde kolaylaştırılması ve yaygınlaştırılması için bazı esneklikler bulunabileceğini ifade eden AB yetkilisi, AB Konseyi Başkanı Charles Michel'in mart ayında Kenya ve Ruanda'ya yaptığı ziyaretlerde konunun gündeme geldiğini söyledi. Aynı yetkili, bazı Afrika ülkelerinde kamu ve özel sektörün birlikte çalıştığını ve üretimi artırmak için yollar bulunabileceğini aktardı.
ABD Başkanı Joe Biden, aşılarla ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda ülkesinin tutumunda değişikliğe giderek, bu hakların kaldırılması fikrine desteğini ifade etmişti. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de ABD'nin destek verdiği bir fikri tartışmaya hazır olduklarını dile getirmişti.
Dünya Ticaret Örgütü, en az 100 ülkenin desteklediği Kovid-19 aşıları ve ilaçları üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılması için teklif hazırlanmasını istiyor. Böyle bir durumda birçok ülkenin aşıları üretme imkanına sahip olacağı belirtiliyor.
DSÖ'DEN AÇIKLAMA GELDİ
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, ABD'nin yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının üretim kapasitesini artırmak için fikri mülkiyet hakkının kaldırılmasını desteklemesine övgüde bulunarak "Bu, Kovid-19 ile mücadelede muazzam bir an." ifadesini kullandı.
Ghebreyesus, yaptığı yazılı açıklamada, salgını en kısa zamanda sona erdirmek için ABD Başkanı Joe Biden ve Başkan Yardımcısı Kamala Harris'in Kovid-19 aşıları üzerindeki fikri mülkiyet hakkından geçici olarak feragat edilmesini destekleme taahhüdüne övgüde bulundu.
"ABD'NİN HAMLESİ CESUR BİR HAREKET"
ABD yönetiminin açıklamasını "cesur bir hareket" olarak niteleyen Ghebreyesus, "Bu, Kovid-19 ile mücadelede muazzam bir an. Başkan Biden ve ABD Ticaret Temsilcisi Büyükelçi Katherine Tai'nin aşılardaki fikri mülkiyet hakkının korumasından feragat edilmesini destekleme taahhüdü, küresel sağlık sorunlarının üstesinden gelmek için Amerikan liderliğinin güçlü bir örneğidir." değerlendirmesinde bulundu.
Ghebreyesus, ABD'nin bu kararının aşı adaletinin sağlanması yönünde atılmış bir adım olduğunu ve kritik bir dönemde dünyadaki tüm insanların refahına öncelik veren bir karar olduğunu vurguladı.
Salgını sona erdirmek için Kovid-19 aşıları üzerindeki fikri mülkiyet hakkından geçici olarak feragat edilmesine verdiği desteğin Beyaz Saray'ın "bilgeliğini ve ahlaki liderliğini" yansıttığını ifade eden Ghebreyesus, bu açıklamanın kendisi için sürpriz olmadığını ve Başkan Biden yönetiminden bunu zaten beklediğini dile getirdi.
DSÖ, aşı milliyetçiliği ve eşitsizliği konusunda sık sık uyarıda bulunuyor ve aşıların fikri mülkiyetinden vazgeçilmesini talep ediyor.
DTÖ DE ÇAĞRI YAPTI
Öte yandan, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, dün yaptığı açıklamada, DSÖ üyelerini, küresel çapta aşılara eşit erişimi sağlamak amacıyla çok taraflı çözüm için acilen harekete geçmeye çağırmıştı.
DTÖ Genel Konseyinde üyelere hitap eden Okonjo-Iweala, "Aşı politikası ekonomik politikadır çünkü aşılara, tedavilere ve teşhislere eşit erişim sağlamanın bir yolunu bulmadıkça küresel ekonomik iyileşme sürdürülemez." uyarısında bulunmuştu.
Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, dün düzenlediği basın toplantısında, Kovid-19 aşılarının üzerindeki fikri mülkiyet haklarının kaldırılmasının gündemde olduğunu ancak bu konuda karar alınmadığını belirtmişti.
ABD Ticaret Temsilcisi Tai de Kovid-19 aşılarının üretim kapasitesini artırmak için fikri mülkiyetin kaldırılmasını desteklediklerini, DTÖ'de gerekli müzakerelere katılacaklarını bildirmişti.
Alman ilaç firması BioNTech'in kurucularından Prof. Dr. Uğur Şahin ise Kovid-19 aşılarının üretim kapasitesini artırmak için fikri mülkiyet hakkından vazgeçmenin doğru bir yol olmadığını, bunun yerine üretim lisansları verilmesi gerektiğini dile getirmişti.
