Farsça'dan dilimize geçen berceste kelimesi edebiyatta kolay hatırlanan, güzel manaya sahip dize ya da beyitleri ifade etmek üzere kullanılan bir terimdir. Bu terim; berceste ne demek, berceste kelimesinin TDK sözlük anlamı nedir gibi sorularla araştırılıyor. Bu kelimenin anlamı ve Divan şairlerinin berceste eser örnekleri haberimizde.
ESKİ TÜRKÇE'DE BERCESTE NE DEMEK?
Berceste kelimesi Eski Türkçe'de bulunan bir sözcük değildir. Osmanlı Türkçesi döneminde Farsça üzerinden dilimize dahil olmuştur. Farsça barcaste "yükseğe sıçrayan, öne çıkan" sözcüğünden alıntı olan berceste kelimesinin kökeni castan "sıçramak, seğirmek" ve ber+ ön ekiyle kurulmuş barcastan sözcüğüne dayanmaktadır.
BERCESTE İSMİNİN ANLAMI
Kelime manası "öne çıkan" olan berceste kelimesi; edebiyatta güzel, derin anlamlı, hatırlaması kolay olan ve biçim bakımından kusursuz olan beyit ya da dizilere denilmektedir. Berceste beyitler ya da dizeler biçim bakımından kusursuzdur.
BERCESTE ANLAMI
Aruz kusurlarından arınmış olan bu beyitler bestelenmeye uygun olup anlam bakımından da derin ve güzel içeriktedir. Divan edebiyatında çok sayıda bulunan berceste dizeler ve beyitler, edebiyata hakim olmayan kişiler tarafından da kolayca ezberlenen ve hatırda kalan şiirlerdir. Divan edebiyatında parça güzelliği esas olduğu için berceste beyitler başlı başına bir şiir kabul edilmektedir.
BERCESTE ÖRNEKLERİ
Çeşmini gördüm unutdum derdi de dermânı da (Şeyh Gâlib)
Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi (Muhibbî - Kanuni Sultan Süleyman)
Meclis-i erbâb-ı dil bir lahza sensiz olmasın Hürmetin inkâr eden âlemde hürmet bulmasın (Nef'î)
Gül-i ruhsârına karşı gözümden kanlı akar su
Habîbim fasl-ı güldür bu akarsular bulanmaz mı (Fuzûlî)
Sevdin ol dilberi söz eslemedin vây gönül
Eyledin kend'özünü âleme rüsvây gönül
Sana cevreylemede kılmaz o pervây gönül
Cevre sabr eyleyemezsin nideyin hây gönül
Gönül eyvây gönül vây gönül eyvây gönül (Avnî - Fâtih Sultân Mehmed)
Aşksız âdem dünyede belli bilin yok durur
Her biri bir nesneye sevgisi var âşıkdur (Yûnus Emre)
Dem bu demdir. Başka demi dem deme.
Dünyadan gamsız geçersen gam deme. (Ahmed-i Yesevî)
