ABD Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak kabul etti. Peki bu süreç nasıl işleyecek? ABD'nin kararı Filistin'de neleri tetikleyecek? Bu durum İsrail'de nasıl karşılanıyor? Trump'ın Kudüs açıklamasıyla patlak veren krizin Ortadoğu'daki yansımalarında neler olacak? Tüm bu soruları Taha Dağlı, sabah.com.tr için yanıtladı. FİLİSTİN'İ BU SÜREÇTE NELER BEKLİYOR? Filistinliler için Kudüs ve Mescid-i Aksa kırmızı çizgidir. Trump'ın kararı tüm Filistinli grupların aynı çatıda toplanmasına ve bir intifada sürecinin başlamasına yol açabilir. Hamas ve El Fetih arasında bir uzlaşı süreci vardı, Filistinlilerin beklentisi bu sürecin kırılmadan tek çatıda yürütülmesi, bunun sonu da intifadaya çıkar. Ancak intifada için bazı engeller mevcut. TRUMP'IN KUDÜS KARARI KUDÜS'TEKİ FİLİSTİNLİLER İÇİN NE ANLAMA GELİYOR? Kudüs'te 325 bin civarında Filistinli nüfusu var. Bundan 10 yıl önce nüfus bunun iki katıydı. Kudüs sürekli Yahudileştiriliyor. Trump'ın kararı, İsrail'in Kudüs'ü Yahudileştirme projesi için önemli bir gerekçe. Çünkü sayıları her geçen gün azalan Kudüs'teki Filistinlilerin statüleri İsrail'in 1980'de çıkardığı Kudüs yasasına göre geçici ve belirsizliklerle dolu. O yasanın bugün Trump tarafından tanınması zaten Kudüs'teki yaşamları çok zor olan Filistinlilerin sürgününün önünü açabilir, onların Kudüs dışına çıkarılmalarını hızlandırabilir. HERKES TRUMP ATEŞLE OYNUYOR DERKEN İSRAİL'DE BU KARARDAN RAHATSIZ OLANLAR VAR MI? İsrail yönetimi için elbette Trump'ın bu kararı büyük prestij. Ama bazı gruplar bu durum karşısındaki tehlikeye dikkat çekmiyor da değil. Çünkü işin ucunda İsrail'in başını ağrıtacak gelişmeler de yaşanabilir, bu süreçte. Netanyahu kendi kamuoyunda büyük bir güç elde ederken, farklı düşünen İsrailliler için aynı durum söz konusu değil. Daha önce Gazze saldırılarında da aynısı olmuştu. İsrail'de çatlak sesler çıkmıştı. Çünkü İsrail Filistinlilere ne kadar yoğun şekilde saldırırsa saldırsın, Filistinlilerin çektiği bir bıçak ya da attıkları bir roket İsrail'de büyük tedirginliğe yol açıyor. Trump'ın kararı sonrası İsrail'de belli bir kesimde, Filistinlilerin ayaklanmasının, dünyadan bu kadar tepki yağmasının kendilerine dönüşü ve yansıması olarak bir tedirginliği var. KUDÜS MESELESİ İSLAM ÜLKELERİNİ AYNI ÇATIDA TOPLAR MI? Cumhurbaşkanı Erdoğan buna çok net şekilde dikkat çekti, Kudüs tüm Müslümanların kırmızı çizgisidir dedi. Ve İslam İşbirliği Teşkilatını topluyor. Türkiye burada Kudüs'e tüm Müslüman ülkelerin sahip çıkması gerektiğini ve bu sayede tüm Müslümanların ortak Kudüs çatısı altında toplanması gerektiğini vurguluyor. KUDÜS DURUŞUNDA PROBLEM OLAN MÜSLÜMAN ÜLKELER? Trump'ın Kudüs kararı Suudi Arabistan'ı açıkta bıraktı. Çünkü Trump, Suudi Arabistan'ı son süreçte iyice İsrail'e yaklaştırmışken bir anda Kudüs kararını alınca bundan en çok Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerinin olumsuz yönde etkilenmesi muhtemel. Zaten her ikisi de Kudüs konusunda neredeyse sessiz kaldılar ve hatta Kudüs ile ilgili medyalarında haber bile yaptırtmıyorlar. MISIR'IN KUDÜS KONUSUNDAKİ TAVRI NE OLUR? Mısır'da Sisi yönetimi Suudi Arabistan'la aynı çizgide yani İsrail'le aynı çizgideler ve Kudüs kararına tepkileri yok. Ama Mısır halkının tepkisi oldu, Kahire'de gösteriler de yapıldı ancak Sisi'nin polisleri o gösterilere müdahale etti ve gazeteci olmasına rağmen bazı göstericileri göz altına dahi aldı. İRAN'IN BU DENKLEMDEKİ YERİ NERESİ? İran yıllardır İsrail karşıtlığıyla beslenen bir ülke. Hizbullah gibi İran'a bağlı güçler de öyle. Özellikle Suudi Arabistan-İran gerginliğinin hat safhaya çıktığı bu dönemde Suudi Arabistan'ın Kudüs konusunda sessiz kalması, İran'ın Ortadoğu'daki popülaritesini yükseltir. KUDÜS KONUSUNDA GERİ ADIM ATTIRILABİLİR Mİ? Kudüs zaten işgal altında ve her geçen gün Yahudileştiriliyor. Ama öyle ya da böyle bir direniş var. Türkiye bu tehlikenin farkında o yüzden Müslüman ülkeleri uyarıyor. Aynı çatıda toplamaya çalışıyor. Herkes mezhep farklılıklarını, Batı ile ilişkilerini bir kenara bırakıp, Kudüs'ün hassasiyetine ve bütünleyici özelliğine odaklanabilirse o zaman bu karardan geri adım attırılır. TRUMP'IN KARARINA TEPKİ YETERSİZ KALIRSA NE OLUR? İsrail böyle durularda tepki ölçer, hem Filistinlilerin içerdeki tepkisini hem de dışardan gelen diplomatik sesleri hesaplar. Zaten bunlar iç içedir. Dışardan tepki gelirse Filistinliler sonuna kadar direnir, eğer yalnız kalırlarsa güçleri bir yere kadar, o zaman da geri adım attırılamaz. ABD süreci tamamlar ve Kudüs'ün tamamen Müslüman kimlikten arındırılmasının önü açılmış olur. İSRAİL'İN NİHAİ AMACI NE? İsrail'in en büyük hedefi Kudüs'te Müslüman bırakmamak, burayı tamamen Yahudileştirmek. Mescidi Aksa'yı yıkıp, yerine Yahudi mabedini inşa etmek. Çünkü Siyonizm bu vaatle oraya dünyadan on binlerce Yahudi topladı. Kudüs'ten sonra sırada Batı Şeria var, Batı Şeria da İsrail için tamamen ele geçirilmesi gereken bir yer. Yani 1947'deki Filistin haritasının tamamını ele geçirmek istiyor İsrail. Buralardan gönderilen Filistinlilere ne olacak derseniz, İsrail son günlerde bunu dillendirmeye yeniden başladı, Filistinlilere Sina'da veya başka bir boş coğrafyada devlet kurabileceklerini söylüyorlar.