Tarih, 28 Ekim 1923, Çankaya Köşkü... Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ile köşke gelir, yakın çalışma arkadaşlarının da olduğu bir sofraya geçerler.
On gündür başta başşehir Ankara'da olmak üzere yurtta birtakım siyasi çalkantılar ve gelişmeler yaşanmaktadır.
Son olarak başvekil Fethi Bey'in istifasının istenmesi ile de dedikodular had safhaya ulaşmıştır.
İşbu noktada sofranın başındaki Mustafa Kemal elindeki bıçağı önündeki bardağa vurarak ayağa kalkar, masadakiler ona dikkat kesilir.
DOĞAN ÇOCUĞUN ADI KOYULSUN
Paşa söze girer "Arkadaşlar, Meclis'te yaklaşık bir hafta 10 gündür yaşanan kargaşanın nedeni, doğan çocuğun adının bugüne kadar konmamış olmasıdır. Bu gece burada bu çocuğun adını koyacağız" ve ekler "Efendiler! Yarın Cumhuriyet'i ilan edeceğiz!"
Sonra mı? Sonrasını biliyorsunuz zaten... Cumhuriyet'in ilanı, birbirini kovalayan devrimler, inkılaplar, yeni bir yurt, yeni bir ulus inşası...
İLKLER VE ENLERLE DOLU
Ve bu inşa sürecinde de eşyanın tabiatı gereği ortaya çıkan ilkler!
94 yıllık cumhuriyet tarihinin her sayfası ilklerle ve enlerle dolu... Siyaset, sanat, spor, kültür, sanayi dünyasının ve daha nice deryaların bu topraklardaki ilkleri ile karşılaşmaya hazır mısınız?
İLK GENELKURMAY BAŞKANI
Mareşal Fevzi Çakmak
Türkiye Cumhuriyeti'nin Atatürk'ten sonraki ikinci ve son mareşali Fevzi Çakmak, Cumhuriyet tarihinin de ilk genelkurmay başkanı. Çakmak, 1924'ten itibaren yirmi yıl boyunca ordunun başındaki görevini sürdürdü.
İLK MUHALEFET PARTİSİ
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Çok partili siyasi hayata geçiş genç Cumhuriyet'in en sancılandığı konulardan biri oldu. Cumhuriyet'in ilk muhalefet partisi de Atatürk'ün silah arkadaşları Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele, Adnan Adıvar tarafından 1924'te kuruldu. Fakat partinin ömrü çok uzun olmayıp bir yıl sonra kapatıldı.
İLK KADIN BAKAN
Türkan Akyol
Türkiye her ne kadar birçok Avrupa ülkesine kıyasla kadınlara seçme ve seçilme hakkını daha önce tanımış olsa da kabinede kadın bir bakanın yer alması yine epey bir vakit aldı. Türkan Akyol, 1971 muhtırasından sonra Nihat Erim tarafından kurulan hükümette Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak yer alarak ilk kadın bakanımız oldu.
İLK KADIN BAŞBAKAN
Tansu Çiller
8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ani vefatı sonrası Süleyman Demirel'in köşke çıkması Tansu Çiller'e öncelikle DYP genel başkanlığı ardından da 1993'te Cumhuriyet tarihinin ilk kadın başbakanlığı sıfatını getirmiş oldu.
İLK SESLİ FİLM
Bir Millet Uyanıyor
Türk sinemasının ilk dönemine imzasını atmış Muhsin Ertuğrul tarafından çekilen 1932 yapımı film, milli mücadele dönemi ruhunu yansıtmasının dışında sinema tarihimizin ilk sesli filmi olma özelliğini taşıyor. Ayrıca film aynı adla, 1966'da Ertem Eğilmez tarafından yeniden çevrilerek yine beyazperdede gösterildi.
İLK RENKLİ FİLM
Halıcı Kız
İlk sesli film gibi ilk renkli film de Muhsin Ertuğrul tarafından çekildi. 1953 tarihli film, Cumhuriyet tarihinin sineması adına önemli eşiklerden birine karşılık geliyor.
İLK ALTIN PORTAKAL ALAN FİLM
Gurbet Kuşları
Türk sinemasının mazisi en eskiye dayanan ödüllerinden biri, Altın Portakal. Orhan Kemal'in aynı adlı romanından uyarlanan film, 1964'te ilk kez düzenlenen Antalya Film Festivali'nde en iyi film ve en iyi yönetmen ödüllerini aldı.
İLK KADIN TİYATRO SANATÇISI
Afife Jale
Afife Jale, 1923'ten sonra Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın olarak Cumhuriyet tarihinin sembol isimlerinden biri oldu. Jale, otuz dokuz yıllık yaşamı boyunca dönemin kadınlarına umut oldu.
EUROVİSİON'A GİDEN İLK SANATÇI
Semiha Yankı
Eurovision uzun yıllar boyunca en büyük milli eğlence kaynaklarımızdan biri oldu. Bu tarihi temaşanın kapısı ise ilk kez 1975 yılında Semiha Yankı'nın Seninle Bir Dakika isimli parçasıyla aralandı.
İLK DÜNYA GÜZELİ
Keriman Halis Ece
1932 yılında önce Türkiye ardından dünya güzeli seçilen Keriman Halis, Cumhuriyet tarihinde birçok kalıbı yıktı. 1934'te Atatürk tarafından kendisine kraliçe manasına gelen "Ece" soyadı verilen Keriman Halis'in tarihi başarısının ardından 68 yıl geçecek ve Azra Akın tekrar tacı Türkiye'ye getirecekti.
İLK YÜKSEK OKUL
Ankara Hukuk Mektebi
Ülke genelinde Osmanlı döneminde açılmış ve kökü çok eskilere dayanan yüksek okullar mevcut olsa da cumhuriyet tarihinde açılan ilk üniversite Ankara Hukuk Mektebi oldu. 1925'te açılan okul, Ankara Üniversitesi'nin de temeli sayılmakta.
İLK ELEKTRİKLİ TREN
1955
Cumhuriyet'in onuncu yılında yurdun dört bir yanını demir ağlarla ördük ama ilk elektrikli tren 1955'te çalışmaya başladı. Bu tren İstanbul'da Sirkeci- Halkalı istikametinde yolcularını taşıdı.
İLK BALET
Engin Akaoğlu
1931 Samsun doğumlu Akaoğlu, Türkiye'nin ilk baletlerinden birisi. 1950'de Ankara Devlet ve Opera Balesi'nde ardından da İtalya, Almanya, İngiltere, Danimarka gibi ülkelerde çeşitli akademilerde yer alan Engin Akaoğlu Türk bale hayatına büyük bir iz bırakarak 2002'de aramızdan ayrıldı.
İLK TÜRKİYE GÜZELİ
Feriha Tevfik
1929'da Atatürk'ün emriyle Cumhuriyet gazetesinin aracı kurum olarak düzenlediği Türkiye'nin ilk güzellik yarışmasının galibi Feriha Tevfik olur. 19 yaşında tacı takan Tevfik ardından bazı sinema filmlerinde de rol alır.
İLK ÖZEL BANKA
Türkiye İş Bankası
İzmir İktisat Kongresi'nin ardından 26 Ağustos 1924'te Mustafa Kemal'in emriyle Türkiye İş Bankası kuruldu. Banka Cumhuriyet tarihinin ilk özel bankası olarak hizmete girdi.
İLK FABRİKALAR
Paşabahçe, Karabük Demir Çelik
1920'lerde Cumhuriyet'in ilanıyla beraber gelen süreçte yerli bir ekonomi ve sanayi oluşturup istihdam alanları yaratmak adına birçok fabrika inşa edildi. Bu alanda ilk cam fabrikası Paşabahçe İstanbul'da, ilk demir çelik fabrikası ise Karabük'te açıldı.
İLK TARİFELİ UÇAK SEFERİ
İstanbul-Ankara
Günümüzde global ölçeklerde bir dünya devi haline gelen Türk Hava Yolları ilk seferini 1933'te gerçekleştirdi. İstanbul'dan Ankara'ya Eskişehir aktarmalı gerçekleştirilen bu uçuş tarihe geçti.
İLK MİLLİ GOL
Zeki Rıza Sporel
İlk milli maç 26 Ekim 1923'te yani Cumhuriyet'in ilanından üç gün önce Romanya ile oynandı. 2-2 biten maçta milli takımın ilk golleri de Fenerbahçeli Zeki Rıza Sporel'den geldi. 1924'te Çekoslovakya ile oynanan ve 5-2 kaybedilen maç da milli takımın ilk yurt dışı maçı olarak kayıtlara geçti.
İLK DERBİ GALİBİ
Galatasaray
1905'te kurulan Galatasaray ile 1907'de kurulan Fenerbahçe'nin ezeli rekabeti 1909'da oynanan ve Galatasaray'ın 2-0'lık üstünlüğü ile sona eren maçla başladı. Ezeli rekabet hâlâ sürmekte...
İLK ŞAMPİYON
Fenerbahçe
Ligin başlangıç tarihine, şampiyonluk sayılarına dair çeşitli ihtilaflar hâlâ sürse de biz şu an için geçerli olanı kabul edersek 1959'da başlayan Milli Lig'in ilk şampiyonu Fenerbahçe oldu. Sarı-lacivertliler Cumhuriyet tarihinin ilk resmi şampiyonu olarak tarihe geçti.
İLK GOL KRALI
Metin Oktay
Türk futbolunun taçsız kralı, Galatasaraylı Metin Oktay, Fenerbahçe'nin şampiyon olduğu 1959 sezonunda 15 maçta 11 gol atarak ilk gol kralı unvanını elde etti. Oktay, daha sonraları iki kez daha bu apoleti takacaktı.
İLK NÜFUS SAYIMI
28 Ekimi 1927
Cumhuriyet tarihinin ilk nüfus sayımı Cumhuriyet'in ilanının dördüncü yıl dönümünün bir gün öncesinde yapıldı. Bu sayıma göre ülkenin o günkü nüfusu 13 milyon 648 bin iki yüz yetmiş olarak belirlendi.
İLK KAĞIT PARA
1927
Cumhuriyet döneminin ilk banknotları 1927'de basıldı. Harf devrimi henüz gerçekleşmediği için banknotlar Osmanlıca yazıyla yapıldı ve hatta Fransızca ibareler de eklendi.
İLK FESTİVAL
Balkan Oyunları Festivali
Atatürk tarafından 1931'de Beylerbeyi Sarayı'nda düzenlenen Balkan Oyunları Festivali, ülkedeki ilk festivallerden biri olarak kabul ediliyor. Kendisi de Balkan topraklarında doğmuş olan Atatürk'ün bu festivalde epey keyifli bir vakit geçirdiğini de tahmin etmek güç değil.
İLK ATATÜRK HEYKELİ
Gülhane Parkı, 1926
Türkiye'deki ilk Atatürk heykeli İstanbul Gülhane Parkı'nın denize yakın bölümünde 3 Ekim 1926 tarihinde dikildi. Heykelin tasarımcısı Avusturyalı sanatçı Heinrich Krippel idi.
İLK YERLİ OTOMOBİL
Devrim
Yerli otomobil her daim gündemimizde olan mevzulardan. Cumhuriyet tarihi de bu doğrultuda girişimlerle dolu. Bu girişimlerin ilki 1961 yılında yapılan Devrim Arabaları'ydı. Hikayenin hüzünlü kısmını bilen bilir ama üretilen dört Devrim'den yalnız bir tanesi günümüze ulaştı ve o da hâlâ çalışır durumda.
İLK İNTERNET BAĞLANTISI
1993
Türkiye'nin ilk internet bağlantısı 12 Nisan 1993'te 64Kbps kiralık hat ile ODTÜ Bilgi İşlem Daire Salonu'nda gerçekleştirildi.
İLK TİYATRO FESTİVALİ
1959 Antalya Aspendos
Cumhuriyet tarihinin ilk tiyatro festivali olarak kabul edilen festival, 1959'da Devlet Tiyatroları tarafından mayıs ayında Antalya Aspendos'ta düzenlendi.
İLK RADYO YAYINI
1927
İlk radyo yayını 1927 yılında PTT'nin posta görevlerinde yararlanmak amacıyla kurduğu 5'er kilovat gücündeki vericilerle yapıldı. 28 Ekim 1938'den sonra da sürekli yayınlara başlandı.
İLK ÖZEL OKUL
TED Koleji
Genç Cumhuriyet'in öncelediği alanların başında eğitim de geliyordu. Bu vesileyle 1930-1931 öğretim yılında Türkiye'nin ilk özel Türk okulu olarak TED Ankara Koleji açıldı. TED Koleji'ni zamanla diğer illerde de birçok okul takip etti.
İLK TELEVİZYON YAYINI
İTÜ 1952
Televizyon yayınına dair çalışmalar 1950 yılında İTÜ'de başladı. 1952'de verici cihazlarının gelmesiyle de ilk yayın yapıldı.
İLK BİLGİSAYAR
IBM 650
Günümüzde her işimizi gördürdüğümüz bilgisayarlar ilk tanışmamız ülkece 1960 yılına denk düşüyor. Cumhuriyet'in ilk bilgisayarı olma özelliği taşıyan IBM650 12 yıl boyunca kullanıldı.
