Macarlar ve Türkler arasındaki ilişki çok eski zamanlara, binlerce yıl öncesine Orta Asya'ya dayanmaktadır.
Başarılı Türkolog Prof. Dr. Jonas Hovari ile Türkler ile Macar halkının tarihsel dostluğunu, Kanuni Sultan Süleyman'ın mezarını ve Gülbaba Türbesini konuştuk….
- Türk Macar dostluğunu dünden bugüne nasıl değerlendiriyorsunuz?
Macar-Türk ilişkilerinin fazlalığı kütüphane kadardır. Karşılıklı olarak birbirimizle ilgili çok şeyler biliyoruz. Ancak bundan da önemlisi: İlişkiler sisteminin çok ayrıcalıklı kendine has bir kimyası bulunmakta. 1976 yılında bir üniversiteli genç olarak ilk kez Ankara'ya gittiğimde, Türkçeyi oldukça aksanlı konuşuyordum. Beni üniversitemdeki hocalarım dost olarak kabul etti. Dışardaki insanlar da, fakirler, zenginler de beni dost olarak kabul etti. İstanbullular, Ankaralılar, uzak köylerde yaşayanlar da. Aradan 40 yıl geçti hiçbir şey değişmedi. Sırt çantalı bir genç, ya da bir büyükelçi olarak değişen hiçbir şey olmadı.
Büyükelçi olarak bütün Türkiye'yi gezdim.
Macar dünyasından haberleri vardı, gittiğim her yerde beni sevgiyle ve saygıyla karşıladılar.
Tabii bu yaşananlar benim içimde de kendime has Türkiye yanlısı ve Türkiye'yi koruyan bir duygu oluşturdu. Türkiye'ye devamlı olarak gelen biri olarak son 40 yıl içinde ülkenin devasa büyümesi gözle görülmekte. 2013 yılında büyükelçi olarak Türkiye'de görev yaptığım için çok mutluyum. Büyükelçi olarak iki ülke arasındaki ilişkilerin güçlenmesi için gayretim meyvelerini verdi.
Budapeşte'nin Osmanlı tarihinde yeri önemli. Ülkedeki Türk tarihi eserlerinin son durumu nedir?
Macar Krallığı'nın orta bölgesi yaklaşık 150 yıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde kaldı. Bu bizim çok acı çekmemize neden oldu, fakat bunu geride bıraktık. Macaristan'daki Osmanlı egemenliğindeki eserlere, binalara, kaleler, hamamlar, mescitlere, 17. yüzyılın sonunda batılıların ortak ordusu, Osmanlı ordusunu Macaristan'dan çıkarttıktan sonra kimse dokunmadı. Bu eserler başka fonksiyonlarla çalıştırıldı ve bugüne kadar geldi. Yaklaşık 10 yıldan bu yana Macaristan'daki tüm tarihi eserler, aralarından Osmanlı-Türk eserlerinin bulunduğu her şey restore ediliyor.
Bu eserler yeni izolasyon, tabii ki yeni ziyaret edilecek yerlere dönüştürülüyor. İşte bu alanda TİKA'nın ortak eserlerin restore edilmesinde verdiği olağan üstü destek beni çok mutlu ediyor.
Kanuni Sultan Süleyman'a ait olan mezarın en son buluntuları araştırma ve analiz sonuçları neler?
Kanuni Sultan Süleyman, 1566 yılının Eylül ayının 7'sinde gece saat 01-02 arasında, Prof.
Dr. Pal Fodor tarafından kaleme alınan oldukça detaylı bir şekilde yazılmış olan eserde, tüm dünyaya duyurduğu gibi Zigetvar'ın hemen çevresindeki tepelerden birindeki sultan otağında hayata gözlerini yummuştur. Sokullu Mehmed Paşa tarafından yaptırılan çeşitli mumyalama işlemlerinden sonra 42 gün boyunca Kanuni'nin cesedi burada gömüldü. 42 gün sonra cesedini çıkartarak ceviz ağacından yapılan bir sandukaya yerleştirdiler ve uzun bir yolculukla İstanbul'a taşıyarak Hürrem Sultan'ın yanına gömdüler. Kanuni'nin oğlu Sultan Selim'in emriyle 1575-1577 yılları arasında emaneten toprağa verildiği yerde türbe yapıldı. Bu türbenin yanına bir tabya ve kasaba da yaptırıldı. İşte bu yerin adı Macarca olarak Türkçe'den gelen kelime olan Türbe, yani Turbek oldu. İşte bu yer Macaristan'daki Osmanlı dünyasının en önemli ziyaretgahı oldu. 1900'lü yıllarda türbenin yerinin bulunması için yeniden çalışma başlatıldı.
2010 yılında ise Peç Bilimler Üniversitesi profesörü, bilim insanı Norbert Pap başkanlığındaki araştırmalar yeni bir boyut kazandı. Bu araştırmalara Macar Bilimler Akademisi Profesörü Pal Fodor da katıldı ve destek verdi. TİKA bu araştırmayı başından beri destekledi ve Türk arkeologlar ve tarihçileri kazı çalışmalarına dahil etti. 2015 yılının sonbaharında harika bir sonuç çıktı. Kazıları sürdüren grup, türbenin ve türbeye bağlı diğer binaların kalıntılarını buldu. 2018 yılında da araştırmalar devam edecek. Bu yaşananlar tüm dünya için bilimsel bir sonuçtur.
Zaten dünya da bu bilimsel çalışmaları biliyor ve yakından takip ediyor. Tüm dünya medyası konuyla ilgileniyor, hatta New York Times dergisi bile konuyla ilgilenerek okuyucularına duyurdu.
- Torunlar "istenmesi halinde DNA örneği vermeye hazırız" demişlerdi, örnek alındı mı?
Ümidim şu dur ki, Kanuni'nin iç organlarının gömüldüğü mezarda DNA bulgularına rastlayacağız. Az da olsa biraz şansımız var,araştırmaya devam edeceğiz. Tabii bu mezarda başkalarının da DNA bulguları olabilir.
Kanuni'nin torunları dedeleriyle genetik olarak aynı oldukları için bize verdikleri kan örneklerini Peç Bilimler Üniversitesi'nde saklıyoruz; bu bizim için paha biçilmez bir hazine.
- En çok ziyaretçi alan yerlerden biri de Gül Baba türbesi , bu konuda neler söylemek istersiniz?
Bizim Gül babamız İstanbul ile Budapeşte'yi birbirine bağlayan çok önemli bir ruhsal bağdır. İşte bu bağ, insanların uçağa binip Budapeşte'ye gelmesine neden oluyor. Turizm ilişkileriyle iki halk arasındaki bağ daha da güçlenecek. Biz Macarlar ve Türklerin birçok alanda geçmişi aynı, şimdimizin ve geleceğimizin de aynı olması gerekir.
- Son olarak Türkiye'de yayınlanan, tarihimizle alakalı olan diziler hakkında ne düşünüyorsunuz?
Türk dizileri tüm dünyada olduğu gibi Macaristan'da da çok popüler. Türkiye'deki filmciler çok başarılılar. İyi senaryolar yazıyorlar, iyi oyuncular buluyorlar ve dönemleri iyi yansıtıyorlar.
21. yüzyılın, TV dizilerinin dönemi olduğunu çok iyi anlamışlar. Filmler tarihi canlandırarak seyirciye yansıtıyorlar, aslında insanlar tarihi unutmuş durumdalar. Ben tarihi çok seven bir kişi olarak bu dizilere tam destek veriyorum. Bizim Macaristan'daki TV yapımcılarının Türkleri bu konuda takip etmediği ve Macarların tarihi yeniden izleyemedikleri için üzgünüm.
