Yarın Cumhuriyetin ilanının 96. yıldönümü. Türkiye Cumhuriyeti 100 yaşına yani 2023 yılına doğru hızla ilerliyor. Bölgemizde yaşanan birçok olumsuzluğa rağmen 2023 yılına doğru hedeflerine her geçen gün büyüten ülkemiz, askeri alanda ve diploması masasında birçok önemli başarıya imza atıyor. Peki bu Cumhuriyet nasıl ve hangi şartlarda kuruldu? 29 Ekim 1923'de Cumhuriyet'e giden yolun ilk adımları 19 Mayıs 1919'da Samsun'da atılmıştı. Oldukça ses getiren "Bir devlet Operasyonu: 19 Mayıs" kitabının yazarı Murat Bardakçı ile 19 Mayıs'tan başlayarak tüm yönleri ile Cumhuriyet'i konuştuk.
19 MAYIS BİR DEVLET OPERASYONUYDU
-Murat Bey 29 Ekim'e giden yolun ilk adımı 19 Mayıs 1919'da atılıyor. Siz son kitabınızda 19 Mayıs'ın bir devlet operasyonu olduğunu söylüyorsunuz. Biz ise okullarda bu konuyu daha farklı öğrenmiştik.
19 Mayıs ile ilgili belgelerin bir kısmını 1999'da Şahbaba kitabımda yayınlamıştım. Daha sonra ders kitaplarında gemi bahsindeki yanlış bölümler değiştirildi. 19 Mayıs bir devlet operasyonudur. Kitabımı yayınladıktan sonra saldıranlar oldu. "Belge kullanmamış" diyorlar. Kitapta 150 küsur belge var. Okumadan konuşuyorlar. Şablon konuşmak kolaydır, çalışmayı gerektirmez. Türkiye'de maalesef o hastalık var.
-19 Mayıs'a devlet nasıl destek veriyor?
Destek vermiyor, hazırlıyor. Başlangıçta askeri bir operasyondur. Onun hayata geçmesi için mülki destek lazımdır. O da var. Hükümet var ve en nihayetinde Padişah var. Ama o zaman işgale son ver, git devleti kurtar şeklinde bir şey düşünülmüyor. Mondros Mütarekesi'nden sonra bazı başarılı genç paşalar orduların başına gönderilmiştir. Ali Fuat Paşa, Kazım Karabekir Paşa ve Mustafa Kemal Paşa. Devlet ne yapalım diye düşünerek böyle bir çözüm bulmuştur.
-19 Mayıs'a çıkarken Mustafa Kemal'in kafasında bir Cumhuriyet fikri var mıydı?
Bunu bilemeyiz, kimse de bilemez. Tahminle tarih yazılmaz. Şunu da bilmek lazım. 1. Dünya Savaşı'dan sonra birçok saltanat yıkılmıştır. En genç yıkılan saltanat bizimkidir.
-O günlerde Atatürk'ün hakkında yakalama ve idam kararı çıkarılması konusunu araştırma imkanınız oldu mu?
Harbiye Nazırı Mustafa Kemal Paşa'ya telgraf çeker ve "İngilizler çok baskı yaptı, çıkarmak zorundaydık" der. İngilizlerin hatıralarında da o fetvanın İngiliz Yüksek Komiseri'nin baskılarıyla çıkarıldığı söylenir.
VAHDETTİN'İN GÜCÜ AKSARAY İLE BEBEK ARASINDAYDI
-Vahdettin tüm bu olup bitene direnç gösteremez miydi?
Vahdettin denildiğinde herşeye gücü yeten birini düşünmeyin. Gücü Aksaray ile Bebek arasındadır. O dönemdeki en büyük korku İstanbul'un elden gitmesidir. Başka bir şey düşünmeye güçleri yok. Kimsenin hayalinde bir Kurtuluş Savaşı olacak, düşmanı ülkeden çıkaracağız gibi bir düşünce yok. Ülke perişandır, her yer işgal altındadır. Ama bizdeki ders kitaplarında "müttefikler yenildi, biz de yenilmiş kabul edildik" denirdi. Öyle bir şey yok.
-1920'de TBMM kuruldu. İlk meclis üyeleri nasıl seçildi?
Bu konuda da bir kafa karışıklığı var. İlk TBMM, bir Osmanlı Meclisi olan Meclis-i Mebusan'ın devamıdır.
HANEDAN DÖNECEĞİNİ DÜŞÜNÜYORDU
-1922'de saltanat kaldırıldı. O yıllarda birçok ülkede krallıklar yıkıldı. Ancak Avrupa'da hala göstermelik de olsa krallıklar rejimleri var.
Bakın, Şarkta tam bir demokrasi olmaz, olmaması da genetiktir. Demokrasi Anglosakson kültürüdür. Şarkın genlerinde demokrasi yoktur. Sadece bizde değil doğuda başka yerlerde de olmaz. Hanedanın devamı artık mümkün değildi. İngiliz hanedanı 17-18 kişidir. Bizde Hanedan dışarı gittiğinde 155 kişiydi. Bu kadar kalabalığı bu ülke kaldıramazdı. Bunu hanedana mensup kişilerden de işittim. Onlar da kalamazdık diyorlardı.
-Saltanat 1922'de kaldırıldığında aile sarayı terkederken bir daha dönemeyeceğini biliyor muydu?
Bunun farkında değildi hiçbiri. Bizim hanedanın eğitimi zayıftır. Hatta bazı hanımlar bir iki ay sonra döneriz diye gittiler 28 yıl sonra döndüler. Erkekler 50 yıl sonra dönebildi. 1974'ten sonra Türkiye'ye dönmelerinde bir engel kalmamıştı. Ancak çoğu da dönmedi. Genç nesil Türkçe'yi bilmiyordu. Bugün bu konuda bir sürü adam çıkıp bir şeyler anlatıyor. Benim yazdıklarımın bir kısmını alıp sonuna kendi hayallerini ekliyorlar. Hanedanın tamamını bir araya getiren tek bir fotoğraf çekilemedi. Çünkü kalabalık ve dağınıktı.
LOZAN ÖNEMLİ BİR BAŞARIDIR
-1923'e gelelim. Lozan anlaşması imzalanıyor. Bu anlaşmayı başarılı buluyor musunuz?
Lozan'ın metnini ve zabıtlarını okumadan ahkam kesiyorlar. Rejime muhalefet edip alternatif tarih yazmak bir gelir kaynağı olmuş. Lozan hakkında neler neler uyduruyorlar. Gizli maddeleri varmış vs. Televizyona çıkıp konuşuyorlar. Boş şeylerle insanların beynini yıkıyorlar. Eleştirenlerin hiçbiri okumamıştır. Lozan çok büyük başarıdır. Senin başkentin işgal edilmiş, sonra netice ortada. Bugün arşivler açık, İngiliz arşivleri de açık. Ancak belge üzerinde çalışmak zordur, insanı yorar. Televizyonlarda belgesiz ahkâm kesmek ise kolaydır. Türkiye'de tarih bir ideolojik hesaplaşma haline getirildi maalesef.
ANAYASA'YA CUMHURİYET MADDESİ EKLENDİ
-Cumhuriyet'in ilanının hukuki altyapısı nasıl oluşturuldu?
Bazı hatıralarda Mustafa Kemal'in Cumhuriyet'i daha önceden ilan etmeyi düşündüğünü söylenir. Ancak belgeli konuşacaksak Cumhuriyet'in ilanı resmen gündeme gelişi 28-29 Ekim'dir. Bildiğiniz gibi Cumhuriyet Anayasa'ya eklenen bir madde ile ilan edilmiştir. Ben bu konuyu senelerce merak ettim ve araştırdım, sonra Meclis'in kararını buldum; Cumhuriyet nasıl ilan edildi? Bunun hukuki altyapısı nasıl oluşturuldu? Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'na 5 kelimelik bir madde eklenerek Cumhuriyet ilan edildi. Altına da başka maddeler konuldu.
ATATÜRK'ÜN ASKERLİĞİNİ ELEŞTİRMEK AYIPTIR
-Atatürk'ün ilk reisicumhur seçilmesi nasıl gerçekleşiyor?
Cumhuriyet'in ilanı ile aynı gün gerçekleşiyor. Anayasa'ya eklenen maddenin altına konan diğer maddelerde reisicumhur seçimi de var.
-Atatürk'ün Cumhurbaşkanlığı dönemi hakkında ne söylemek istersiniz?
Asker Mustafa Kemal ile siyasetçi Atatürk'ü ayırmak gerekir. Politikacı Atatürk'ün bazı kararlarını eleştirebilirsiniz, bu herkesin hakkıdır ama tabii, hakaret etmeden. Ancak asker Atatürk'ün eleştirmek ayıptır ve haksızlıktır. Her zaman söylerim: İstiklal Harbi'nin başında Mustafa Kemal olmasaydı biz perişan olurduk. Nereden biliyorum bunu? İttihat Terakki ve sonraki dönemin evrakını gördüm. Asker olarak o vizyon hiçbirinde yoktur. Atatürk'ün o dönemki uygulamalarını ve evrakını gözden geçirirseniz askerliğine asla bir söz söyleyemezsiniz.
İLK BAŞBAKAN İNÖNÜ DEĞİL ATATÜRK'TÜR
-İlk kabineyi kurma görevi İsmet İnönü'ye mi verildi?
Bir konu yanlış biliniyor. İlk başbakan "İcra Vekilleri Reisi" olarak Atatürk'tür. Bizde Başbakan listesine bile bakmazlar. Sonra Fevzi Paşa, Rauf Bey, Fethi Bey gelirler. İnönü beşinci başbakandır. Atatürk kabineyi kurma yetkisini Cumhurbaşkanı olunca İnönü'ye vermiştir. Bu da normaldir. En yakınındaki isimlerden biridir.
-Çok partili siyasi hayata geçmemiz 23 yıl sürdü. Bu süre dünyadaki örneklerine bakıldığında normal miydi?
Siz o dönemin Avrupa haritasına baktınız mı? O dönemde dünyanın beşte dördü diktatörlüktü. Atatürk'ün olduğu döneme bakın Hitler, Musolini var, Primo de Rivera, vesaire var. Olaylara dönemine göre bakmak gerekir.
CUMHURİYET'E BAŞARISIZ DEMEK SALAKLIKTIR
-Cumhuriyet'in 100. yılına çok az bir süre kaldı. Türkiye sizce bu 100 yılda başarılı oldu mu?
Çevremizdeki diğer ülkelere bakalım, Türkiye Cumhuriyeti başarılı mı değil mi hemen görürsünüz. Elbette başarılı. Komşularımıza bakın, hatta Yunanistan'a bakın. Orada 1940'larda bile kıyametler kopmuştur. Cumhuriyet başarısız oldu demek salaklıktır. Birinci Dünya Harbi'nden çıkmış Türkiye'ye bakın, bir de bugünün Türkiye'sine bakın. Yanlış uygulamalar olmuş mudur, olmuştur ama bu genel başarıyı asla gölgelemez. 100. yılına yaklaşan Cumhuriyet başarılı olmuştur.
