'Beyaz ihtilal' 72 yaşında! Türkiye 'yeter söz milletin' dedi

Bugün 14 Mayıs. 27 yıllık tek parti iktidarına son veren 1950 seçimlerinin 72'nci yılı. Beyaz İhtilal olarak bilinen bu gün Türk demokrasi tarihinde bir dönüm noktasını ifade edilir. Tek parti idaresi ve Ankara aristokrasisinin gücüne karşı ortaya çıkanlar "Yeter söz milletin" dedi ve millet de sözün kendisinde olduğunu sandıkta göstererek Demokrat Parti'yi yüzde 55 gibi bir oranla iktidara taşıdı.

14 Mayıs 1950 seçimleri ile Türk demokrasisinde yepyeni bir sayfa açmıştı. Daha önceki yıllarda Atatürk'ün sağlığında denenen çok partili siyasi hayata geçiş denemeleri başarısızla sonuçlanmıştı. Ancak 1950 yılına gelindiğinde halkın değişim talepleri ayyuka çıkmış ve 1946 yılında Celal Bayar, Fuat Köprülü, Adnan Menderes, Refik Koraltan tarafından kurulan Demokrat Parti halkın umudu olarak görülmeye başlanmıştı.

1946 SEÇİMLERİNDE AÇIK OY GİZLİ TASNİF YAPMIŞLARDI

Türkiye'de çok partili döneme 1945'te geçilmiş ve çok partili sistem ile ilk genel seçim 1946'da yapılmıştır. Bu seçimin açık oy-gizli tasnif gibi gerekçelerle usulsüz ve şaibeli olduğunu savunan DP bu seçimde ikinci oldu. 1950 genel seçimlerini ise yüzde 55 oy oranı ile kazanan DP, CHP'yi 27 yıl süren iktidarından uzaklaştırdı.

SEÇİMLERE KATILIM ORANI ÇOK YÜKSEKTİ

14 Mayıs 1950 seçimlerinde 8 milyon 905 bin 743 seçmenin yüzde 89'u oy kullandı. Katılım oranı çok yüksekti. Oyların yüzde 55.2'sini alan DP seçim sistemi sayesinde meclisteki sandalyelerin yüzde 85'ini kazanmıştı. Demokratlar 487 milletvekilliğinin 416'sını kazandı.

BEYAZ İHTİLAL

Türk siyasi tarihinde iktidarın ilk kez "barış havası" içinde ve halkın arzusuna uyarak "sükunetle" el değiştirdiği 14 Mayıs 1950 seçimleri, beyaz ihtilal olarak da adlandırılır. 27 yıllık CHP'nin tek parti iktidarının kaybetmesi "ihtilal" olarak, bunun şiddet ve kansız bir şekilde demokratik bir usul olan seçimle yapılması "beyaz" olarak nitelendirilir.

OKUMA YAZMA BİLMEYEN HALKA BU YETKİ VERİLİR Mİ?

CHP içinde Falih Fıfkı Atay ve Mümtaz Ökmen gibi demokrasiye erken geçildiğini savunan kimseler, "yüzde 70'i okuma yazma bilmeyen bir halka böyle yetkiler verilir mi? Diyorlar İsmet İnönü'nün kararını eleştiriyorlardı ancak İnönü, seçimlerde başarısız olması durumunda sorun çıkarmadan iktidardan çekileceğinin ifade etmişti hatta, "Demokratlar yönünde adımlar atmasaydık itibarımız kalmazdı" demişti.

ANKARA ARİSTOKRASİSİNE KARŞI HALKIN HÂKİMİYETİ

CHP'li Turan Güreş'e göre CHP devlet aristokrasinin partisiydi. Cumhuriyet'in yaslanmış olduğu yaşlı kadro yeni nesillerden kopmuştu. Yeni nesiller özlemlerini kavrayamıyordu.

BUNLAR ÜLKEYE YÖNETEMEZ DEDİLER

Demokrat Parti'nin seçimi kazanmasından sonra CHPlilerin büyük bir kısmı Demokratların ülkeyi yönetemeyeceğini yönetimi yeniden kendilerine teslim edeceklerini düşünür.