Osmanlı tarihi 1299 – 1453 yılları arasında Kuruluş Dönemi, 1453 – 1579 yılları arasında Yükselme Dönemi, 1579 – 1699 yılları arasında Duraklama Dönemi, 1699 – 1792 yılları arasında Gerileme Dönemi, 1792 – 1922 yılları arasında Dağılma Dönemi olmak üzere beş ana başlık altında incelenir. Oğuzların Kayı boyundan gelen Osmanlılar, Ertuğrul Gazi vefat edinceye kadar Bizanlılar ile savaşarak Selçuklulara hizmet etti. Ertuğrul Gazi'nin ölümünün ardından aşiretin idaresini üstlenen Osman Bey, bağımsızlığını ilan ederek Osmanlı Beyliği'ni kurdu. Kısa bir süre içerisinde güçlenen Osmanlı Beyliği önce beylikten devlete, daha sonra ise devletten bir cihan imparatorluğuna yükseldi. İşte Osmanlı Beyliği'nin imparatorluğa uzanan hikayesinin başlangıcı; Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemi.
OSMANLI BEYLİĞİ NASIL KURULDU?
Osmanlılar, Oğuzlar'ın Kayı boyuna mensuptur. Türkiye Selçuklu hükümdarı Alaaddin Keykubat zamanında, önce Karacadağ'a ardından da Söğüt ve Domaniç yöresine Ertuğrul Gazi başkanlığında uç beyliği olarak yerleştirilmişlerdir.
Kösedağ Savaşı'ndan sonra Kayı Boyu, Anadolu'yu işgal eden İlhanlı Devleti'ne bağlanmıştır. Bu devletin zayıflamasıyla Osman Bey, 1299 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir.
Osmanlı Beyliği kurulduğu sıralarda Balkanlar'da siyasi birlik yoktu. Balkanların en kuvvetli devleti Sırp Krallığı'ydı. Bundan başka Bulgar, Macar ve Arnavut krallıkları, Eflak, Boğdan, Bosna, Hersek ve Erdel beylikleri bulunmaktaydı.
Venedik ve Cenevizliler ise Akdeniz ve Karadeniz'deki ticaret yollarını ele geçiren önemli iki deniz devletiydi.
OSMANLI BEYLİĞİ'NİN BÜYÜMESİNİ SAĞLAYAN TEMEL SEBEPLER
KURULUŞ DEVRİ PADİŞAHLARI KİMLERDİR?
OSMAN BEY (1299 – 1324)
Osmanlı Beyliği'nin kurucusu olan Osman Gazi Ahiler'in desteğini alarak Bizans'la mücadeleye girmiş Bilecik, Yarhisar, İnegöl ve Karacahisar'ı ele geçirmiştir.
Koyunhisar Savaşı (1302):
Bizans'la yapılan ilk büyük savaştır. Bu savaşta Bizans yenilmiştir.
– İlk para Osman Bey zamanında bastırılmıştır.
– Osman Bey'in başarılı olmasında Akçakoca, Konur Alp, Samsa Çavuş gibi Türkmen Gazilerinin rolü büyüktür.
– Osman Bey zamanında Bilecik ardından da Yenişehir başkent olmuştur.
ORHAN BEY (1324 – 1362)
Orhan Bey Bursa'yı alarak burayı başkent yapmıştır.
Maltepe (Pelekanon) Savaşı (1329):
Bizans'la yapılan mücadeleyi Osmanlılar kazanarak İznik ele geçirilmiştir. Bundan bir süre sonra Osmanlı kuvvetleri İzmit'i almış (1337) böylece Kocaeli Yarımadası'nın tamamı Osmanlı Devleti'nin eline geçmiştir.
Rumeliye geçiş (1353)
Orhan Bey Karesibeyliği'ndeki taht kavgalarından yararlanarak bu beyliği topraklarına kattı. Böylece Osmanlılar'ın ilk donanması kurulmuş ve Rumeli'ye geçiş gerçekleşmiştir. Ayrıca Hacı İlbey ve Evranos Bey'de Osmanlı hizmetine girmiştir..
Bizans İmparatoru'nun Sırplar ve Bulgarlar karşısında Osmanlılar'dan yardım istemesi üzerine Çimpe kalesi alınarak (1353) Rumeli'de ilk toprak parçası ele geçirildi.
– Çimpe kalesi Rumeli'deki fetihler için üs olarak kullanılmıştır.
Orhan Gazi'nin oğlu Süleyman Paşa ise Bizans'taki otorite boşluğundan faydalanarak Gelibolu, Tekirdağ, Malkara, Keşan ve Çorlu'yu ele geçirdi.
Orhan Bey zamanında:
– İlk divan örgütü oluşturuldu.
– İlk düzenli ve devamlı ordular kuruldu.(Yaya ve Müsellem)
– İlk vezirlik makamı kuruldu.
– İlk Osmanlı medresesi açıldı (İznik'te).
I. MURAT (1362 – 1389)
I. Murat, Orhan Bey zamanındaki fetihlere devam ederek, Çorlu, Lüleburgaz, Dedeağaç ve Dimetoka'yı ele geçirdi.
Sazlıdere Savaşı (1363):
İstanbul'un yiyecek deposu durumunda olan Edirne, Bulgar destekli Bizans ordusu, yenilgiye uğratılarak ele geçirildi (1363). Burası Balkanlar üzerine yapılan seferlerde üs olarak kullanılmıştır
Sırpsındığı savaşı (1364):
Türkler'i Rumeli'den atmak üzere düzenlenen ilk haçlı seferidir. (Sırp, Bulgar, Macar) yapılan mücadeleyi Hacı İlbey komutasındaki Osmanlılar kazanmıştır.
Bu savaşın sonunda Sırp Krallığı vergiye bağlanmıştır.
Çirmen Savaşı (1371)
Türkler'in Balkanlar'daki ilerleyişini durdurmak amacıyla Sırplar'la Osmanlı Devleti arasındaki Çirmen mevkiinde yapılan mücadeleyi Osmanlı Devleti kazanmıştır. Bu savaşla Batı Trakya toprakları ele geçirilmiştir.
I. Kosova Savaşı (1389):
Osmanlılar Balkanlar'da ilerleyerek Manastır ve Sofya'yı ele geçirdi. Bunun üzerine Osmanlılar'ın Balkanlar'daki ilerleyişini durdurmak amacıyla Haçlı ordusu oluşturuldu. (Sırp, Boşnak, Macar, Eflak, Hırvat, Leh ve Çek) kuvvetleri birleşti. Karamanoğulları'nın Haçlı ordusunu desteklemesi üzerine Timurtaş komutasındaki Osmanlı ordusu Ploşnik'te bozguna uğratıldı (1387). Bu bozgun Balkan krallıklarını umutlandırdı. Bundan bir süre sonra Haçlılar'la yapılan mücadeleyi Osmanlılar kazandı. I. Murat savaşın sonunda şehit oldu.
I. Murat Anadolu'daki Türk birliğini sağlamak amacıyla Germiyanoğullarından çeyiz karşılığında Kütahya ve Tavşanlı'yı almış, Hamitoğulları'ndan ise Isparta ve Akşehir civarı parayla satın alınmıştır.
I. Murat Zamanında:
– Yeniçeri ocağı kuruldu.
– İlk top I. Kosova savaşında kullanıldı.
– Osmanlılar'da ilk sultan ünvanını I. Murat kullandı.
– Rumeli beylerbeyliği oluşturuldu.
– Karamanoğulları'yla ilk defa mücadele edilerek itaat atına alındı.
– Sırplar ve Bulgarlar hakimiyet altına alındı.
– İlk defa Tımar sistemi oluşturuldu.
I. BAYEZİT (1389 – 1402)
I. Bayezıt Anadolu'daki Türk birliğini sağlamak amacıyla Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Hamitoğulları,
Karamanoğulları ve Candaroğulları'nı itaat altına aldı. Böylece Anadolu'daki Türk birliğini sağladı.
Niğbolu Savaşı (1396):
Yıldırım Bayezıt'ın İstanbul'u kuşatması ve Balkanlar'da ilerlemesi üzerine Macar krallığının önderliğinde Haçlı ordusu harekete geçti. Yapılan mücadeleyi Osmanlılar kazandı.
Bu savaşla;
– Türkler'in Anadolu hakimiyeti yolundaki gücü daha da artmıştır.
– İstanbul'u kuşatan ilk Osmanlı hükümdarı Yıldırım'dır.
– Onun zamanında Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur.
– İstanbul'u fethedebilmek amacıyla Anadolu Hisarını yaptırmıştır.
– Halife tarafından Yıldırım'a Sultan-ı İklim-i Rum ünvanı verilmiştir.
– Anadolu'daki Türk birliğini sağlamıştır.
Bizans, Osmanlı Devleti'nin üstünlüğünü kabul ederek bir antlaşma imzaladı.
Buna göre:
– İstanbul'da bir Türk Mahallesi kurulacak ve cami yaptırılacaktı.
– İstanbul'da Türkler'in davalarına bakacak bir kadı bulunacaktı.
– Bizans, Osmanlı Devleti'ne her yıl vergi verecekti.
Ankara Savaşı (1402)
Nedenleri:
– I. Bayezıt'la, Timur'un topraklarını genişleterek komşu olmaları.
– Timur'dan kaçan Ahmet Celayir ve Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf'un Yıldırım'a sığınması, I. Bayezıt'ın da onları Timur'a teslim etmemesi.
– I. Bayezıt'ın Erzincan ve Kemah kalelerini alması.
– Timur'un Sivas'ı alarak yağmalaması
– Anadolu'daki beyliklerin Beyazıt'ı Timur'a şikayet etmesi.
– İki hükümdarın mektuplarla birbirini tahrik etmesi.
* Savaşın en önemli nedeni ise her iki hükümdarında Türk İslam dünyasına hakim olma istekleridir.
İki ordu Ankara yakınlarında karşılaştı. Tımarlı Sipahiler'in ihaneti ve bazı beylerin Timur'un safına geçmesi üzerine Osmanlılar savaşı kaybetmiştir (1402).
Sonuçları:
– Anadolu'daki Türk birliği bozuldu.
– I. Bayezıt'ın oğulları arasında taht kavgaları başladı.
– Balkanlar'daki Türk ilerleyişi durdu
– İstanbul'un fethi gecikti.
Fetret Devri (1402 – 1413)
Ankara Savaşı'ndan sonra I. Bayezıt'ın oğulları arasında taht mücadelelerinin başlaması, Osmanlı Devleti'nin yıkılma tehlikesi geçirmesine neden olmuş buna rağmen devlet örgütünün sağlamlığı, Rumeli'de adaletli bir yönetimin olması, kısa zamanda Osmanlılar'ın toparlanmasını sağlamıştır.
I. MEHMET (ÇELEBİ) (1413 – 1421):
I. Mehmet diğer kardeşlerini yenerek Osmanlı birliğini yeniden sağladı. Osmanlı Devleti'nin kaybetmiş olduğu toprakların çoğunu geri alan I. Mehmet, Menteşeoğulları ve Saruhanoğullarını topraklarına katmış. Karamanoğulları'nıda itaat altına almıştır.
– Osmanlılar ilk deniz savaşını Venedikler'le yapmış ve bu savaşı Osmanlılr kaybetmiştir (1416).
– I. Mehmet zamanında dini nitelikli şeyh Bedrettin isyanıyla Çelebi Mehmed'in kardeşi olduğunu iddia eden Düzmece (şehzade) Mustafa isyanı bastırılmıştır.
II. MURAT (1421 – 1451)
Bizans'ın desteğiyle ikinci defa ayaklanan Düzmece Mustafa isyanı bastırıldı (1422).
Aydınoğulları, Hamitoğulları ve Germiyanoğulları tekrar Osmanlılar'a bağlandı. Karamanoğulları ise itaat altına alındı.
Osmanlılar'ın Balkanlar'daki ilerlemesini durdurmak amacıyla Hünyadi Yanoş komutasındaki Macarlar Osmanlılara karşı bazı başarılar kazandılar. Bunun üzerine II. Murat Edirne Segedin Antlaşması'nı imzaladı.
Buna göre;
1. Osmanlılarla Macarlar on yıl savaşmayacaktı.
2. Sırp Krallığı yeniden kurulacak Türkler aldığı toprakları geriverecekti.
Varna Savaşı (1444):
II. Murat hükümdarlığı oğlu II. Mehmet'e bırakınca Macarlar antlaşmayı bozarak takviye aldıkları haçlı birlikleriyle Osmanlılar'a saldırdı. Yapılan mücadeleyi Osmanlılar kazandı. Bu savaş Osmanlılar'ın Balkanlar'daki hakimiyetini sağlamlaştırmıştır.
II. Kosova Savaşı (1448):
Haçlılar Varna savaşının intikamını almak için Osmanlılar'a tekrar saldırdılar. Mücadeleyi bir kez daha Osmanlılar kazandı.
Böylece;
– Osmanlılar'ın Balkanlar'daki hakimiyeti kesinleşti.
– Avrupalılar'ın Türkler'i Balkanlar'dan atma ümitleri sona erdi.
– Türkler savunmadan taarruza geçti.
– İstanbul'un fethi kolaylaştı.
Karamanoğulları II. Murat zamanında Osmanlılar'a karşı Haçlılarla ittifak yapmıştı
