İslam, evlilikte yaş farkına karşı değil

Geçen haftayı Meltem Cumbul'un kendisinden 14 yaş küçük Alican Özbaş ile sürpriz bir şekilde evlenmesiyle açtık. İşin magazinsel boyutu bir yana bu evlilik çiftler arası yaş farkı tartışmalarına neden oldu. Bu ilk değildi, Nilgün Belgün, Pınar Altuğ'un da kendilerinden yaşça küçük insanlarla olan birliktelikleri de tartışılmıştı. Fakat Meltem Cumbul'un kayınpederi Erol Özbaş, açıklamasında resmi nikah-imam nikahı meselesini de gündeme getirince işin inanç boyutu da devreye girdi. İslam dinine baktığımızda, İslam çiftler arası yaş farkını problem etmiyor. Hatta kimi durumlarda kadınların kendisinden küçük erkeklerle evlenmesine salık bile veriyor. Çöl/Deniz Hz. Hatice kitabının yazarı gazeteci-yazar Sibel Eraslan ve İslam'da evlilik konusu hakkında çalışmaları bulunan ilahiyatçı-yazar Ali Rıza Demircan ile bu konuyu konuştuk.

SİBEL ERASLAN: HZ. HATİCE, PEYGAMBERİMİZDEN YAŞÇA BÜYÜKTÜ
- İslam'a göre kadının yaşının erkekten büyük olması, evlilik için bir engel teşkil eder mi?
- Tarafların rızasına uygunsa evlilikte cinsler arası yaş meselesi sorun teşkil etmiyor. Hz. Hatice de Hz. Peygamber'den yaşça büyüktü veya Hz. Aişe yaşça küçüktü. Bu iki örnek yaş konusunda tarafların rızasına işaret ediyor.
- Aralarındaki yaş farkı, o dönemdeki toplumda herhangi bir tepki çekti mi?
- Hz. Hatice ile Hz. Peygamber'in arasındaki yaş farkı konusunda farklı görüşler var, yakın yaş farkı vardı diyenlerden aradaki farkı 20 yaşa kadar aktaran tarihler mevcut. Bu, o dönemdeki örfler içinde çok ciddi bir polemiğe yol açmıyordu. Asıl tartışılan konu zenginlik üzerindendi. Lakin soy ve onur kaidelerine çok düşkün o dönemki Arap topluluğu, Hz. Muhammed'in mensup olduğu aileyi çok saygın bulduklarından çok da ses çıkaramıyorlardı. Yine de Hz. Peygamber'in yetimliği ve maddi imkânsızlıkları, bu evlilik konusunda bazı söylentilere sebep olmuştu. Hz. Hatice, Kureyş'in en zengin kadınıydı, Mekke'deki ticaret odasında sözü geçen tüccarlardandı. Ayrıca iyi bir aileye mensup olması onu, çöle dair onur kaideleri çerçevesinde çok yüksek bir konuma taşımıştı. Asıl tartışma yaş konusunda değildi, statü konusundaydı.
- Hatta Hz. Hatice evlilik teklif etmiş.
- Sadece Hz. Hatice değil, o dönem pek çok kişi de kızlarını evlendirirken aynı yolu seçebiliyordu. Uygun gördükleri gençlere, kızları adına talip olabiliyorlardı. Hz. Hatice ise isabe ehliydi yani kendi kararını kendisi verebilecek kadınlardandı, bir hanım arkadaşı aracılığıyla bu fikrini Hz. Peygamber'e açmıştır. Hz. Fatıma'nın evliliğinde de bizzat rol üstlenmiştir Hz. Peygamber. Adeta Hz. Ali'yi damat olarak kendisi tercih etmiş gibi hareket etmiştir. Evlilik konusunda asıl rol model aile Hz. Fatıma ile Hz. Ali ailesidir. Zira Hz. Peygamber'in evlilikleri ona has risalet koşulları çerçevesinde gerçekleşti, ama Fatıma-Ali ailesi, bizzat Hz. Peygamber'in kontrol ve desteğinde, İslam laboratuarı gibi işledi, hepimize örnektir.
- Ama günümüzde yaş farkı olduğunda kadın yadırganıyor, tepki görüyor.
- Bir kadın dört özelliği için nikah edilir diyor hadis; soyu, malı, güzelliği veya dindarlığı, siz güzel ahlak ve dindarlığı tercih ediniz diye devam ediyor. Kültürel ve toplumsal şartlar bazı eğilimleri belirliyor. Sözgelimi Arap toplumları daha çok dindarlığı öncelerken, Osmanlı toplumu soya bakmıştır; bunun gibi dinden çok kültürden kaynaklanan tercihler, istatistikler olabilir. Kadının veya erkeğin yaş meselesini elbette taraflar belirler, ama örfe, toplumsal baskıya karşı koymak takdir edersiniz ki çok da kolay değil. Eşlerin ve yakın ailenin de desteği önemli bu gibi durumlarda. Toplumsallık ve aile, sülale ilişkileri eskisi gibi çok yakın değil, 50 yıl önce baskı daha fazlaydı. Şimdi çekirdek aileden tekil insana doğru gidildiği için toplumsal baskıyı daha az hissediyoruz. Aşmalı mıyız bu kriterleri? Benim için aşmakta bir beis yok.
- Örneğin 180 bin çocuk gelin var. Buna ses çıkartılmazken kadının yaş farkı tartışılıyor.
- Çocuk gelinler meselesi ciddi bir toplumsal sorun. Bir yandan çocuk yaşta evlenilmesin diyoruz, diğer yandan çocukların cinsel özgürlüklerinden ve haklarından bahsediyoruz.

ALİ RIZA DEMİRCAN: KARŞI ÇIKILMASININ AKLİ, DİNİ TEMELİ YOK
- Çiftler arası yaş farkı için İslam ne diyor?
- Özgür iradeli olan, evlenebilir konumdaki her ergin erkek ve kadın dilediği yaştaki bir kişi ile evlenebilir. Önemli olan yaş farkını her iki kişinin önemsememesi, problem etmemesidir. Bir erkek kendisinden büyük bir kadını sevebilir, onunla mutlu da olabilir. 30 yaşında bir kişinin son derece sevecen bulduğu 40 yaşındaki bir kadınla evlenmesine ne engel olabilir, mutluluğuna ne mani olabilir?
- Ama toplumda bu tarz evliliklere ters bakılıyor. Bu tutumun sebebi ne?
- Toplumumuzda kadın kendinden daha genç bir erkekle evlendiğinde, yadırgandığı bir gerçek; gelenekselleşen bu yaklaşımın akli, ilmi ve dini bir temeli yok. Bir başka kültürün insanı yaşı önemseyebilir, sorun edebilir; ama Müslümanların yaşadığı toplumda bunun problem olmaması gerek, hatta bunun aşılması lazım. Böylesi bir evlilik, kendisinden büyük bir kadınla evlenilebileceğini örneklendiren Hz. Muhammed'in (s.a.v) erdemli yolunu izlemek olarak da değerlendirilebilir. Peygamberimiz 25 yaşındayken kendisinden 15 yaş büyük olan, Hz. Hatice ile evlenmişti.
- Peki, kadın erkek ilişkileri açısından yaş konusunda İslam'ın bir tavsiyesi var mı?
- Bu konuyu toplumun genel akışına bırakır. Yalnız Hz. Muhammed'in (s.a.v) ifadelerinde çocuksuz olan erkeklerin, doğuramayacak yaşta olan kadınları tercih etmemeleri noktasında bir yönlendirme var, ama bu bir yasak niteliğinde değil. Ancak çocuklu dul erkeklerin, çocuklarına annelik yapabilecek, erkekten daha büyük kadınları tercih etmeleri de Peygamberimiz'in onayladığı bir uygulama. Diyelim ki henüz 35 yaşındaki bir erkek 20-25 yaşında biriyle evlendi, o çocuklara annelik yapamayabilir; evlilikte bir iletişimsizlik olur, bu da ailenin mutluluğuna yansır. Bu gibi durumlarda 35 yaşında olan bir erkek 40-42 yaşında bir kadınla da evlenmeyi rahatlıkla tercih edebilir.
- Çiftlerdeki yaş farkı, yaşamdaki ortaklaşma açısından sıkıntı yaşatır mı sizce?
- Bu soruya cevap verebilecek ve ilk üçe girecek erkeklerden birisiyim. Eşim benden büyük, dokuz çocuğumuz oldu. Evliliğimizde 50. yılımızdayız ve ilk günkü kadar eşime âşık olduğumu söyleyebilirim. Aramızda ne fiziksel ne de ruhsal anlamda bir uzaklaşma, yaşamdan kopma olmadı.
- Resmi nikah, dini nikah konusu hakkında neler dersiniz?
- Günümüzde kıyılan resmi ve dini nikahta da eksiklikler var. Çünkü nikah ile sağlanması gereken-tek taraflı boşanma kararı gibi-bazı haklar sağlanamıyor. Kadınların haklarını koruyabilmek, ön tazminat nitelikli mehiri belirleyebilmek için, resmi nikahın yanı sıra dini nikah da kıyılmalı. Önerim arzu edenler için dini gerekliliklere de yer veren resmi nikahtır.

DAMLA KAYAYERLİ