13 Haziran gecesini 14'üne bağlayan saatlerde Sakarya'da bacakları kesilmiş halde bulunan yavru köpeğin ölümü tüm Türkiye'yi hüzne boğdu. Ancak tüm ülkenin tek hissettiği duygu, sadece hüzün olmadı. Genci yaşlısı, kadını erkeği, vatandaşı siyasetçisi, malum vahşet karşısında hem öfkeyle doldu hem de artık deyim yerindeyse 'bir şeylerin değişmesi' gerektiği konusunda hemfikir oldu. Cumhurbaşkanı bu konudaki eksikliklerin giderilmesi için talimat verdi.
İLK DÜZENLEMELER 19. YÜZYILDA
Tarihte ise hayvan haklarına ilişkin ilk kanunlar 19. yüzyılın ortalarında ortaya çıkıyor. 1850'de Fransa'da kamuya açık yerlerde evcil hayvanlara kötü muamelenin yasaklanmasına dair kanun çıkarılması, 1876'da İngiltere'de Hayvanlara Kabalık Yasası kabul edilerek, hayvan deneyleri ile ilgili düzenlemeler yapılması, 1933 yılında Almanya'da bir yasa yürürlüğe konularak, ilk kez hayvanların doğal bir varlık olduğunun ve yalnızca bunun için korunmaları gerektiğinin kabul edilmesi hayvan haklarının oluşma serüveninde öne çıkan kilometre taşları. Bunu takiben UNESCO tarafından 1978'de Fransa'da kabul edilen Hayvan Hakları Evrensel Bildirgesi ile de bir bakıma dünya çapında hayvanlara uygulanan kötü muamelenin önüne ilk esaslı çıkış yapıldı. Peki, tüm bunlar yeterli oldu mu?
ÜLKELERIN KARNESI PARLAK DEĞİL
Hayvan haklarına dair yasal düzenlemelerde ülkeden ülkeye büyük farklılıklar var. World Animal Protection'ın devlet politikaları, farkındalık, eğitim, hayvan haklarını tanıma gibi bağlamlar kapsamında yaptığı puanlamada İngiltere, Avusturya ve İsviçre 'A' notunu alırken, Şili, Almanya, İsveç 'B', İspanya, Fransa, İtalya, Polonya, Hindistan 'C' almış durumdalar. Türkiye bu değerlendirmede 'E' alarak mevcut haliyle ortalamanın altında kaldı. Şaşırtıcı sonuçlar da yok değil. Örneğin, ABD ve Kanada gibi gelişmiş ülkelerin hayvan hakları konusunde 'D' gibi düşük bir değerlendirme notu alması ya da Rusya gibi büyük bir devletin 'F' İran'ın ise 'G' notunu alması sürpriz neticelerden... O halde dilerseniz iyisinden kötüsüne tüm dünyadan hayvan haklarını korumaya dair yapılmış tüm yasal düzenlemelere ve hayvanlara uygulanan şiddet eylemleri sonucundaki cezai yaptırımlara şöyle bir göz atalım. Bakalım, Türkiye yeni dönemde bu alanda ne gibi adımlar atabilir dünyadaki örnekler ile kıyaslandığında...
TÜRKİYE
Hayvan hakları 5199 numaralı kanunla düzenleniyor. Bu kanundaki kamuoyu tarafından görülen en büyük eksiklik hayvanların hissedebilen varlıklar olarak değil de 'mal ve eşya' kapsamında değerlendirilmesi. Dolayısıyla hayvana uygulanan şiddet bir mala veya eşyaya zarar verme olarak görüldüğünden hapis cezasıyla cezalandırılmıyor. Tüm hayvanlar eşit ve kanun hükümleri çerçevesinde yaşam hakkına sahip olsa da petshop'larda hayvan satışının yasaklanması, hayvan sahiplenmede kriterler getirilmesi açısından sorunlar öne çıkıyor.
ABD
ABD'de her eyaletin kendi ceza kanunları olsa da tüm eyaletlerde hayvanları öldürmek, yaralamak ve onlara eziyet etmek hapis cezası gerektiren suçlardan. Aynı zamanda sokak hayvanları da yine tüm eyaletlerde koruma kapsamına dahil. Mevzu bahis suçların cezasının alt sınırı ise 30 gün hapis cezası. Hapis süresinin üst limiti 5 yıla kadar artarken para cezaları da sabıka durumuna göre yükseliyor. Keza aynı suçların ikinci veya üçüncü kez işlenmesi halinde bazı eyaletlerde hapis cezası 10 yıla kadar çıkıyor.
İNGİLTERE
İngiltere'de hayvan haklarına dair 14'ün üzerinde kanun ve yasal düzenleme bulunuyor. Bu yasal düzenlemeler kapsamında evcil hayvanların korunması, hayvanat bahçesi işletmelerinin düzenlenmesi gibi başlıklar yer alıyor. En önemli unsurlardan biri ise hayvanların hissedebilen varlıklar olarak kabul edilmesi. Hayvanlara eziyet, işkence edilmesi ve hayvan dövüşleri yapılması durumunda İngiltere'de 20 bin pound para cezasından 6 aylık hapis mahkumiyetine kadar uzanan cezai yaptırımlar söz konusu.
İSVİÇRE
Hayvanları Koruma Kanunu kapsamında hayvanlara kötü davranan, çok çalıştıran ve onları suiistimal eden sahiplerine para cezasından başlayıp 3 yıla kadar hapis cezası verilebiliyor. Tüm bunlarla beraber hayvan sahiplenmek isteyenlerin de birçok kıstası karşılaması gerekiyor. Örneğin köpek sahibi olmak isteyen kişinin önce köpeğe bakabileceğini gösteren sertifikaya sahip olması isteniyor.
AVUSTURYA
Hayvan haklarını korumada 'A' notunu kapan ülkelerden Avusturya'da hayvanlar, 2004 yılında kabul edilen bir kanuna göre insanlarla eş varlıklar olarak kabul ediliyor. Bu eşitlik gereği hayvanlara ağır korku dahil acı hissettirmek dahi yasaklanmış. Bu kanunun ihlali durumunda ihlalin büyüklüğüne göre 1 yıla kadar hapis cezası veriliyor.
FRANSA
Fransa'da hayvanlara karşı işlenen suçlarda hapis cezaları veren ülkelerden biri. Fransız Ceza Kanunu'nun 521. maddesine göre hayvanlara karşı yapılan öldürme, yaralama, işkence ve eziyet fiillerine ilişkin 30 bin euro'ya kadar para cezası ve iki yıla kadar da hapis cezası uygulanıyor. Kısacası Fransa da hayvan haklarına sahip çıkan ülkelerden.
ALMANYA
Almanya'da hayvan hakları, Hayvanları Koruma Federal Yasası kapsamında korunuyor. Bu yasaya göre hayvan öldüren veya hayvana uzun süre acı veren eylemlerde bulunan kişiler için 3 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.
İTALYA
İtalya'da da hayvanlara karşı işlenen suçları hayli ciddiye alınıyor. 189/2004 numaralı kanunun 544. maddesine göre hayvanlara karşı işlenen suçlarda üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ve ek olarak 3 bin euro ile 160 bin euro arasında para cezaları uygulanıyor. 2004'te çıkarılan yasaya ek yapılması da gündemde.
JAPONYA
İlk olarak 1973'te kabul edilen ve 1999 ile 2005 yıllarında düzenlemeye gidilen Hayvanların Refahı ve Yönetimi Kanunu ile hayvan haklarının düzenlendiği Japonya'da bir hayvanı öldürmek, yaralamak, acı çektirmek suç sayılıyor. Bu suçları işleyenler bir yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılıyor. Yine sorumluluğundaki hayvana karşı yükümlülüklerini yerine getirmeyenler, bir hayvanın zarar görmesine sebep olanlara ise para cezaları veriliyor
SINIFTA KALANLAR
ÇİN, GÜNEY KORE, SUUDİ ARABİSTAN, BELARUS, İRAN
2009 yılında hazırlanan bir kanun haricinde Çin'de hayvan haklarına ilişkin herhangi bir düzenleme yok. Keza Suudi Arabistan, Güney Kore de bu konuda sınıfta kalan ülkelerden. Aynı zamanda World Animal Protection'ın değerlendirmesinde en düşük not olan 'G'yi alan Belarus ve İran da hayvan haklarını öne çıkaran ülkeler listesinde en alt sıralarda.