24 Haziran'da birçok açıdan ilkleri barındıran bir seçim süreci yaşadık. Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri bir arada yapıldı, siyasi partiler ittifak kurarak seçime girdi ve seçim sonuçları ile birlikte 16 Nisan 2017 referandumunda kabul edilen Anayasa değişikliğinin yürürlük süreci başladı. Anayasa'yı değiştiren 6771 sayılı Kanun'un 18. maddesine göre bu Kanun'daki iki grup madde dışında kalan bütün maddeler birlikte yapılan milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihte yürürlüğe girecektir. Cumhurbaşkanı ve TBMM'nin yetki ve görevleri ile karşılıklı denetim araçları başta olmak üzere yeni sisteme ilişkin hükümlerin yürürlüğe girişi ve yeni hükümet sistemine geçişin tamamlanması bu tarihte gerçekleşecektir. Başbakanlık ve bakanlar kurulunun kalkması ve yetkilerinin Cumhurbaşkanlığına geçişi de bu tarihte olacaktır.
Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarih/an konusunda 1982 Anayasası'nda ve kanunlarda açık bir hüküm yok. Ancak cumhurbaşkanının "Ant içmesi" başlıklı Anayasa'nın 103. maddesindeki "Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde ant içer: ..." ifadesi ve kanunlardaki diğer bazı hükümler sebebiyle ant içme anı göreve başlama anı olarak kabul edilmektedir. Buna göre 24 Haziran seçimlerinde tekrar cumhurbaşkanı seçilen Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ant içeceği 9 Temmuz 2018 tarihi Anayasa değişikliklerinin yürürlüğe giriş tarihi olacaktır. Bu tarihte geçişin sağlıklı bir şekilde olması ve hukuki boşluk olmaması için kanun hükmünde kararnameler (KHK) ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile gerekli düzenlemeler yapılmaktadır.
Hukuki boşluk olmayacak
Geçiş ve uyum sürecinde, öncelikle daha önceden Meclisten alınan yetkiyle KHK'lar ile bir nevi alan temizliği yapılmaktadır. KHK'ları Anayasa'dan çıkaran Anayasa değişikliği hükümleri henüz yürürlüğe girmediğinden ilk düzenlemelerin KHK ile yapılmasında Anayasal bir engel bulunmamaktadır. Buna göre 4 Temmuz 2018 Çarşamba günü 7142 sayılı yetki Kanun'a dayanılarak çıkarılan 698 sayılı KHK ile ilk düzenlemeler yapılmıştır. Bu KHK ile özet olarak 1924'ten 1960'a kadar çıkarılmış bazı kanunlarda yer alan "İcra Vekilleri Heyeti" ibaresi ile 1963-2017 yıllarındaki bazı kanunlarda geçen "Bakanlar Kurulu" ve "Başbakanlık" ibareleri "Cumhurbaşkanı" ve "Cumhurbaşkanlığınca" olarak değiştirildi. KHK'ya göre, daha önceden kabul edilmiş kanunlar ve KHK'ların yürütme maddelerindeki bakanlar kurulu ve bakanlara yapılmış olan atıflar cumhurbaşkanına yapılmış sayılacaktır. Ayrıca bu KHK hükümlerinin yürürlüğe giriş tarihi cumhurbaşkanının yemin etme günüdür. Böylece cumhurbaşkanının ant içerek göreve başlayacağı gün Anayasa'dan çıkarılarak kaldırılacak olan Başbakanlık ve bakanlar kurulunun yasalardan da eş zamanlı olarak çıkarılması sağlanmıştır.
Bu KHK'dan sonra da yeni bir KHK ile mevcut bakanlıkların kuruluşuna ilişkin teşkilat yasaları yürürlükten kaldırılacak ve cumhurbaşkanına göreve başladığı anda kabul edeceği ilk Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile bakanlıkları düzenleme imkânı tanınacaktır. Yeni sistemde Anayasa'nın 106. maddesine göre bakanlıkların kuruluşu, görev ve yetkileri Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecektir. Ancak Cumhurbaşkanlığı kararnamesi daha önceden kanun ile düzenlenmiş konularda düzenleme yapamayacağı için bakanlıkların mevcut teşkilat kanunları KHK ile yürürlükten kaldırılacak ve bu işlemin yürürlüğe giriş tarihi yeni teşkilat kararnamesinin kabulü olarak belirlenecektir. Cumhurbaşkanı göreve başladığında KHK ile yürürlükten kalkmış teşkilat yasaları yerine Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile bakanlıkların yapısını, görev ve yetkilerini düzenleyecektir. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile bakanlıkların sayısı on altıya düşürülecek ve Cumhurbaşkanlığı teşkilatı yeni sistemin gerekleri doğrultusunda yeniden yapılandırılacaktır.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın'ın açıklamalarına göre yemin töreni ve geçiş sürecinin programı şöyle olacak: Yeniden seçilen Cumhurbaşkanı Erdoğan, 9 Temmuz Pazartesi günü TBMM'de mazbatasını teslim alacak ve ant içerek göreve başlayacak, sonrasında 1 No'lu cumhurbaşkanı kararnamesi ile bakanlıkları yeniden düzenleyecek ve o günün akşamında yeni bakanları atayacak ve kamuoyuna açıklayacak. Böylece tam anlamıyla yeni döneme girmiş olacağız. Ayrıca yemin törenine kadar olan sürede yeni KHK'ların çıkması muhtemeldir.
Türkiye 16 Nisan referandumu ile Anayasanın yaklaşık yetmiş maddesini etkileyen kapsamlı ve önemli bir sistem değişimini kabul etti. Bu değişimin hayata geçmesi sonucunu doğuracak seçimler çeşitli sebeplerle 2019'un Kasım ayından 24 Haziran 2018'e alındı. Seçimlerin sonunda yeni seçilen cumhurbaşkanının göreve başlamasıyla bütün değişiklikler yürürlüğe girmiş olacak. Uyum yasalarında yaşanan bazı gecikmeler ve takvim sıkışıklığına rağmen sürecin anayasal çerçeve içinde ilerlediğini, zorunlu birtakım uyum düzenlemelerinin ivedi olarak yapıldığını ve yapılmaya devam ettiğini, cumhurbaşkanının göreve başlaması sonrasında yeni sisteme geçişin ve uyumun sağlanacağını görüyoruz. Bundan sonra da yeni sisteme uyum süreci devam edecek, Meclis İçtüzüğü, Siyasi Partiler Kanunu ve devletin yapılandırılması konusundaki uyum yasaları önümüzdeki aylarda gündeme gelecektir.
