Parkinson, hastaların hareket kabiliyetini oldukça etkileyen, yürümek, yemek yemek gibi basit işlerin bile yapılmasını engelleyen bir hastalık. Beyin pili ameliyatı ile bu gibi hastalıkların kontrolünde avantajlar sağlanıyor. Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Beyin ve Sinir Cerrahisi Bölümü'nden Doç. Dr. Mete Karatay, beyin pilleri ile ilgili sorularımızı yanıtladı...
Beyin pili nedir, kimlere uygulanır?
Beyin pili; başta Parkinson hastalığı olmak üzere, distoni ve esansiyal tremor gibi pek çok hareket bozukluğunun cerrahi tedavisinde son yıllarda giderek daha yaygın olarak kullanılan karmaşık elektronik cihazlardır. Özellikle Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan beyin pili, ilaç tedavisine yanıt vermeyen ve şiddetli titreme nöbetleri geçiren Parkinson hastalarında başarılı sonuçlar veriyor. Çatalını bile tutamayan, iğneye ipliği geçiremeyen hastaların titremeleri ameliyat masasından kalkar kalkmaz geçiyor. Depresyon, obsesif-kompülsif bozukluklar, Alzheimer gibi hafıza problemleri, epilepsi ve obezite hastaları için de çalışmalar sürüyor.
Hangi hastalara pil takılabilir?
Her Parkinson hastası cerrahi için uygun değildir. Beyin pili takmak ve başarılı sonuç elde etmek için şu kriterlere mutlaka uyulması gerekir:
Genç yaştaki Parkinson hastaları cerrahi için aday olabilir.
Var olan Parkinson belirtileri en az beş yıl ve üzerinde süren hastalar.
Uzun süre ve yüksek dozda ilaç almak zorunda kalan hastalar.
Akıl sağlığı yerinde olan ve depresyon, bunama gibi problemleri olmayan hastalar.
Ne zaman ameliyat yapmak gerekiyor?
Daha fazla doz ilaç verilmesine rağmen ilaç tedavisinin yeterli olmadığı hastalarda ameliyat seçeneğini düşünüyoruz. Kabaca yüzde 10-15 hasta, uzun dönemde cerrahiye aday hale geliyor. Bunlara ilave olarak, özellikle titremenin ön planda olduğu hastaların bir kısmı daha baştan ilaç tedavisine yeterli cevap veremiyor. İlaç tedavisinden yarar göremeyen hastalar da cerrahi tedaviye uygun aday iseler daha erken dönemde ameliyat edilebiliyor.
Beyin pili ameliyatı nasıl yapılıyor?
Ameliyat kararı verilmiş hasta, nöroloji uzmanları tarafından değerlendirilerek gerekli olan ilaç düzenlemesi yapılır. İşlem sabahı bölgesel anestezi uygulanarak, işlem için kullanılacak olan çerçeve hastanın başına takılır ve beyin MR'ı ile tomografisi çekilir. Bu görüntüler bilgisayarda işlenerek, pile ait elektrodların kullanacağı hedef noktalar saptanır. Bundan sonra hasta ameliyathaneye alınır ve hastaya hafif sedasyon verilerek işlem sırasında ağrı duymaması sağlanır. Belirlenen hedefe ulaşılabilecek cilt alanı tayin edilir ve elektrod kablolarının geçeceği bölge hazırlanır. Hasta bu işlemler sırasında herhangi bir ağrı ya da rahatsızlık duymaz. Hedeflenen noktaya elektrod kabloları yerleştirilir. Bu aşamadan sonra hasta genel anestezi ile tamamen uyutulur. Köprücük kemiğinin hemen altında cildin altına pil yerleştirilir. Kafa içindeki kablolar, uzatma ile bu pile bağlanır.
Beyin pili, hastaların hayatında nasıl bir değişim sağlıyor?
Ameliyat sonrasında hastalar, çarpıcı biçimde iyileşiyor ve normal yaşamlarına dönebiliyor. Beyin piliyle, hastalarımızı yeniden hayata bağlayabiliyoruz. Ancak ameliyata uygun olan ve operasyondan yarar görecek doğru hasta seçimi çok önemli. Parkinsonlu hastalar, beyin pili takıldıktan sonra hastalığın başladığı ilk yıllarındaki hallerine dönüyorlar ve normal hayatlarına kaldıkları yerden devam ediyorlar. Başka bir deyişle, beyin pili zamanı geri alıyor. Ayakkabısını bağlayamayan, gömleklerini ilikleyemeyen, yardımsız yaşayamayan, sosyal hayattan kopan Parkinson hastaları; beyin pili takıldıktan sonra bağımsız yaşama geri dönüyorlar.
Beyin pili, Parkinson hastalığını hangi oranda tedavi eder?
Beyin pili tedavisi bir kür değildir, hastalığı tamamen ortadan kaldırmaz. Çünkü bu hastalığın nedeni beyindeki bir maddenin eksikliğidir. Ama bu eksikliğe bağlı ortaya çıkan katılık, tutukluk, titreme, yavaşlık gibi hastalık bulgularının tamamına yakını bu ameliyatla ortadan kalkar. Yaklaşık 10 yıllık bir hasta, ameliyat sonrası hastalığın birinci-ikinci senesindeki haline gelebilir.
Beyin pili takılan hasta nelere dikkat etmelidir?
Hastalar her türlü aktivitede bulunabilir; spor yapabilir, yüzüp tenis oynayabilirler. Bir tek travmaya neden olacak sporları yapmamaları ve araç kullanmamaları istenir.
BEYİN CERRAHİSİNDE RİSKİ EN DÜŞÜK AMELİYATLARDANDIR
Beyin pili uygulamasının, beyin cerrahisinin düşük riskli ameliyatlarından biri olduğu belirtiliyor. Buna karşın her ameliyatta olduğu gibi bu uygulamada da istenmeyen sonuçlar ve komplikasyonlar meydana gelebilir. Ciddi komplikasyonların oranının ortalama yüzde 2-3 civarında olduğu belirtiliyor. Karşılaşılacak komplikasyonlar arasında ufak beyin kanamaları, mikrop kapma, yara problemleri ve daha küçük problemler olarak nitelenen elektrotlarda kaymalar, temas bozuklukları gibi sıkıntılar bulunuyor. Küçük problemlerin oranı ise biraz daha yüksek olup yüzde 10'ları bulabiliyor.
BEYİN PİLİNİN DE BİR ÖMRÜ VARDIR
Beyin pili bir bataryadır, dolayısıyla bir ömrü vardır. Parkinson hastalarında ortalama dört-beş yıl civarında bir pil ömrü olur. Bu ameliyat, aşırı kasılması (distoni) olan hastalara da yapılır. Ancak onlara biraz daha yüksek elektrik akımı verilmesi gerektiği için batarya ömürleri biraz daha kısa olur. Bu durumda şarj edilebilen piller takılır ve bu piller sık şarj edilir. Böylece, yeni pil değişimine gerek kalmadan beş yıldan uzun süre tedavinin devam etmesi sağlanır. Hastalar takip altında olduğu için, pilin ömrü de takip edilir. Ömrü biten pil, yaklaşık yarım saatlik bir ameliyatla değiştirilir.
