613 yılı sonlarında (Mart 1217) Mısır'da Tinnis ile Dimyat arasındaki Tûne adasında doğdu. Bu sebeple Tûnî nisbesiyle de bilinir. Ayrıca onun Ebû Ahmed künyesi ve İbnü'l-Câmid lakabıyla anıldığı da söylenmektedir. Tahsil hayatına Dimyat'ta, iki kardeş fakih Ebü'l-Mekârim Abdullah b. Hasan es-Sa'dî ile Ebû Abdullah Hüseyin b. Hasan es-Sa'dî'den Şâfiî fıkhı okuyarak başladı. İlk okuduğu kitap, hocası Ebû Abdullah Hüseyin'in el-Lümʿa fî ahkâmi'l-bidʿa adlı eseri oldu. Sadece fıkıh ve usûl-i fıkıh okumaya kararlı iken hocası Ebû Abdullah Muhammed b. Mûsâ onu hadis öğrenmeye teşvik etti. Bunun üzerine yirmi üç yaşında iken çeşitli ilim merkezlerini dolaşarak hadis tahsiline başladı. Dimyâtî, Georges Vajda'nın onun Muʿcemü'ş-şüyûḫ adlı eserinden tesbit ettiğine göre 636'da (1238) ve 639'da (1241) İskenderiye'ye gitti ve oradaki muhaddislerden faydalandı. 640-642 (1242-1244) yıllarında Kahire'de kalarak Mısır'ın tanınmış hadis hâfızı Abdülazîm b. Abdülkavî el-Münzirî'den hadis okumaya başladı ve Mısır'da kaldığı süre içinde ondan hiç ayrılmadı. Burada ayrıca İbnü'l-Mukayyir, İbnü'l-Muhtâr gibi âlimlerden rivayette bulundu. 643-644 (1245-1246) yıllarında hac için gittiği Mekke'de ve Medine'de kaldı, Yenbu'a gitti. 645'te (1247) Suriye'ye geçti. Orada bir yandan hadis okuturken bir yandan da İbn Mesleme ve daha başka muhaddislerden hadis rivayet etti. Suriye'den Bağdat'a gitti. 650 (1252) yılında Bağdat'a ikinci defa gitti; bu arada Musul, Humus gibi ilim merkezlerini dolaştı. Bağdat'ta kıraat, fıkıh ve hadis âlimi İbnü'l-Hayyir, Hama'da İbn Revâha ve Safiyye el-Kureşiyye, Halep'te o devrin tanınmış muhaddisi Yûsuf b. Halîl, Mardin'de Abdülhâlik en-Niştibrî, Harran'da Îsâ b. Selâme gibi tanınmış hocalardan hadis okudu. Onun bu seyahatleri 656 (1258) yılına kadar devam etti. Bu uzun tahsil hayatı boyunca 1300 hocadan hadis öğrendi.
Hocaları daha hayatta iken hadis rivayet etmeye başlayan Dimyâtî, Kahire'de Mansûriyye Medresesi'nde muhaddislerden meydana gelen bir topluluğa hadis okuttu ve burada ders veren ilk âlim olarak tanındı. Eserleriyle meşhur olan birçok âlim ve muhaddis ona talebelik etti. Bunların başında Muhammed b. İbrâhim el-Cezerî, Ali b. Muhammed el-Yûnînî, İbn Seyyidünnâs el-Ya'murî, Alemüddin el-Birzâlî, Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî, Ebû Hayyân el-Endelüsî, Zehebî ve Takıyyüddin es-Sübkî gelmektedir.
Dimyâtî, hadis rivayet ve dirâyet ilminden başka fıkıh, kıraat, nahiv, lugat ve edebiyata, özellikle ensâb* ilmine nüfuzu ile de tanınmaktadır. Evs ve Hazrec kabilelerine dair yazdığı eserler onun nesep sahasındaki üstünlüğünü göstermektedir. Yûnînî ve diğer âlimlerin Dimyâtî'ye bu konuda sorduğu bazı sorularla onun verdiği cevapları Tâceddin es-Sübkî derlemiştir (bk. Tabakat, X, 104-123). Dimyâtî, rivayetlerinin güvenilir olması sebebiyle sadûk* ve mütkın* diye anılmaktadır. Mizzî, hâfızası onun kadar sağlam birini görmediğini söylemektedir. Siması darbımesel olacak kadar güzel, kendisi mütevazi ve güler yüzlü idi. Dimyâtî 15 Zilkade 705 (29 Mayıs 1306) tarihinde Kahire'deki Zâhiriyye Medresesi'nde hadis okuturken âniden rahatsızlanarak vefat etti. Cenaze namazını Bedreddin İbn Cemâa kıldırdı ve Bâbünnasr Mezarlığı'na defnedildi.
Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi