İbnü'ş-Şeyh diye de bilinir. Aslen İşbîliyeli olup Mâleka'da doğdu (527/1133). Ebû Muhammed Kāsım b. Dahmân, Ebû Zeyd es-Süheylî ve Ebû İshak İbn Kurkūl gibi hocalardan öğrenim gördü. 560 (1165) yılında hacca giderken uğradığı Bicâye'de İbnü'l-Harrât el-Ezdî'den ders aldı. Hocasını el-Ahkâmü'ş-şerʿiyye adlı eserini yazması için teşvik etti ve bu konuda kendisiyle görüş alışverişinde bulundu. Daha sonra gittiği İskenderiye'de bir süre kalarak Ebû Tâhir Ahmed b. Muhammed es-Silefî, Ebü'l-Abbas es-Sarakustî ve Ebû Muhammed ed-Dîbâcî'den hadis dersleri aldı, bir müddet burada hatiplik yaptıktan sonra Mekke'ye geçti. Mekke'de de bazı hocalardan ders aldı. Bir süre Suriye'de de bulunduğu anlaşılan Ebü'l-Haccâc memleketine dönerken İskenderiye'de ve birkaç ay kadar da Bicâye'de kalarak İbnü'l-Harrât'tan adı geçen eserini okudu. Mâleka'ya dönünce camilerde hatiplik yaptı ve çeşitli konularda ders verdi. Talebeleri arasında Ebû Muhammed İbn Havtallah ile kardeşi Ebû Süleyman İbn Havtallah, Ebü'r-Rebî' el-Kelâî, Ebû Ali er-Rundî ve Ebû Muhammed el-Kurtubî gibi âlimler bulunmaktadır.
Muvahhidî Hükümdarı Ya'kūb el-Mansûr ile birlikte Mağrib'de, Selâhaddîn-i Eyyûbî ile de Suriye'de savaşlara katılan Ebü'l-Haccâc çok dindar, tasavvufî düşünceye yatkın, çalışkan ve iyilik sever bir kişiydi. Kendi kazancıyla Mâleka'da yirmi beş cami yaptırmış, elliden fazla su kuyusu açtırmıştır. 604 Ramazanında (Nisan 1208) Mâleka'da vefat etti.
Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi