Ebü'l-Hüzeyl el-Allaf Kimdir?

Tercih edilen görüşe göre 135 (752) yılı civarında Basra'da doğdu. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Hayvan yemi satmakla uğraştığı veya bu işi yapanların bulunduğu mahallede oturduğu için "Allâf" diye tanınır. Abdî künyesinin, İran'ın güney bölgesinde yaşadığı bilinen Abdülkays kabilesinin mevâlîsinden Fars asıllı biri olduğuna işaret ettiği kabul edilir. Hayatının büyük bir kısmını geçirdiği Basra'da Vâsıl b. Atâ'nın öğrencisi Osman b. Hâlid et-Tavîl'den tahsil gördü. Bişr b. Saîd ve Ebû Osman ez-Za'ferânî de hocaları arasında zikredilir. On beş yaşında iken Basra'daki ilmî tartışmalara katıldı ve bu vesile ile Dırâr b. Amr gibi bazı ileri gelen Mu'tezile âlimlerinden faydalandı; daha sonra da onların bazı görüşlerini eleştirdi. Kız kardeşiyle evlendiği Amr b. Ubeyd'in pek çok risâlesine muttali olup onlardan istifade etti. Arapça'ya tercüme edilen felsefe kitaplarını okudu ve bu alanda da kendini yetiştirdi. Yahudi, hıristiyan ve Mecûsî dinlerine mensup pek çok kimseyle başarılı münazaralar yaparak bir kısmının müslüman olmasına vesile oldu. Allah'ın sınırlı bir varlık olmadığını ispatlamak amacıyla Şiî âlimlerinden Hişâm b. Hakem ile Mekke'de tartışmalarda bulundu. Uzun süre Bağdat'ta kalan Ebü'l-Hüzeyl, burada Hârûnürreşîd'in ünlü veziri Yahyâ b. Hâlid el-Bermekî'nin, daha sonra da Halife Me'mûn'un huzurunda akdedilen ilim meclislerinde birçok âlimle tanıştı. Bunlarla yaptığı tartışmalar sonunda Me'mûn nezdinde itibar kazandı. Bu arada Beytülhikme'nin reisi Sehl b. Hârûn ile dostluk kurdu. Daha sonra Sâmerrâ'ya gitti ve hayatının geri kalan kısmını orada geçirdi. 100 yıla yaklaşan ömrünün son dönemlerinde gözlerini kaybetmesine rağmen zihnî fonksiyonlarını yitirmedi. Kaynaklarda farklı tarihler verilmekle birlikte tercih edilen görüşe göre 235 (849-50) yılında Sâmerrâ'da vefat etti; cenaze namazı, Vezir İbn Ebû Duâd tarafından imâmet meselesinde sempati duyduğu Şîa mezhebine uygun olarak kıldırıldı.

Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi