Zir b. Hubeyş, Hz. Osman'ın hilâfeti yıllarında Kûfe'den Medine'ye giden bir heyetin içinde yer aldı. Bunda sahâbîlerle buluşmaya olan aşırı isteğinin rol oynadığını belirtmiştir (Zehebî, Aʿlâmü'n-nübelâʾ, IV, 167). Medine'de bulunduğu sırada ashabın ileri gelenleriyle görüşmesi yanında özellikle Übey b. Kâ'b ve Abdurrahman b. Avf'tan çokça faydalandı. Medine Mescidi'ne ilk girişinde bu iki sahâbî ile karşılaşıp Übey b. Kâ'b ile tanışınca herhalde ilminden yararlanmak amacıyla, "Ey Ebû Münzir! Allah sana rahmetiyle muamele etsin, ne olur üzerime kanadını indir" diyerek beklentisini dile getirdi. Übeyy'in ona söylediği kaydedilen "Kur'an'da benden sorup öğrenmediğin bir tek âyet bırakmak istemiyorsun" sözünden (a.g.e., IV, 168) aralarındaki hoca-talebe ilişkisinin uzun süre devam ettiğini ve Zirr'in Übeyy'den kıraat yanında tefsir ve diğer Kur'an ilimleri alanında da çok şey öğrendiğini söylemek mümkündür. Zir b. Hubeyş'in Hz. Ali ile Osman hakkında Ebû Vâil'le farklı düşüncelere sahip bulundukları, Zirr'in Ali yanlısı olduğu, Osman taraftarı olan Ebû Vâil'le bir araya geldiklerinde bu konuyu hiç tartışmadıkları, aynı mescidde ibadet ettikleri, hatta Ebû Vâil'in kendisinden daha yaşlı olan Zirr'e saygı gösterdiği kaydedilmektedir. Zir 82 (701) yılında 122 yaşında vefat etti. Bu tarih 83 olarak da zikredilmiş, öldüğünde 120 ve 127 yaşında olduğu da kaydedilmiştir.
Zir b. Hubeyş'in kıraat ilmindeki önemli yeri, meşhur yedi kıraat imamından Âsım b. Behdele'nin iki râvisinden biri olan Ebû Bekir Şu'be b. Ayyâş yoluyla onun kıraatinin yedili sistem içinde yer almasıyla ilgilidir. Zira Âsım ondan öğrendiği kıraati Ebû Bekir b. Ayyâş'a, Ebû Abdurrahman es-Sülemî'den aldığı kıraati diğer râvisi Hafs b. Süleyman'a öğretmiş, bu iki râvinin okuyuşlarına yedili sistem içinde yer verilmesiyle hem Sülemî'nin hem Zir b. Hubeyş'in kıraati günümüze kadar gelmiştir. Diğer taraftan Âsım, Zir b. Hubeyş'ten daha iyi bir mukrî görmediğini söyleyerek onun bu alandaki yerinin önemine işaret etmiştir. Son derece mütevazi olup çok hadis rivayet ettiği kaydedilen ve 120'li yaşlarında ihtiyarlığı sebebiyle çenesinin titrediği belirtilen Zir b. Hubeyş için İbn Sa'd ve Yahyâ b. Maîn sika değerlendirmesi yapmış, İbn Hibbân da onun biyografisine es̱-S̱iḳāt'ında yer vermiştir. Zir b. Hubeyş'in rivayetleri başta Kütüb-i Sitte olmak üzere pek çok hadis kaynağında yer almış, Übey b. Kâ'b'ın Kadir gecesinin ramazan ayının 27. gecesine rastladığını söylediğine dair rivayet de Zir tarafından kendisinden nakledilmiştir (İbn Sa'd, VIII, 225). Zir b. Hubeyş'in Halife Abdülmelik b. Mervân'a mektup göndererek nasihatte ve uyarılarda bulunduğu (Zehebî, Aʿlâmü'n-nübelâʾ, IV, 170), halifenin bu mektubu ağlayarak okuduğu ve uyarılarında Zirr'in haklı olduğunu söylediği rivayet edilmiştir (Ebû Nuaym, IV, 184).
Kaynak: TÜRKİYE DİYANET VAKFI İSLAM ANSİKLOPEDİSİ