Tanzimat Fermanı önemi ve maddeleri, ilköğretimden akademik eğitim ile meşgul olanlara kadar birçok insan için zaman zaman araştırma konusu oluyor. Tanzimat Fermanı ne zaman ilan edildiği ve hangi padişah döneminde yürürlüğe konulduğu merak ediliyor. Peki, Tanzimat Fermanı nedir ve hangi tarihte ilan edilmiştir? İşte, Tanzimat Fermanı kısaca tarihi ve Tanzimat Fermanı maddeleri…
TANZİMAT FERMANI NEDİR? TANZİMAT FERMANI KISACA TARİHİ
Tanzimat, Sultan I. Abdülmecid ve Abdülaziz döneminde 1839-1876 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda ilan edilen bir dizi reformdur. Avrupa fikirlerinden büyük ölçüde etkilenen bu reformlar, imparatorlukta teokratik ilkelere dayanan eski sistemden modern bir devlete köklü bir değişim gerçekleştirmeyi amaçlıyordu.
Tanzimat reformlarının temel hükümlerinin çoğu Gülhane Hatt-ı Şerif'te (1839; Gül Odası Soylu Fermanı) ortaya konmuştur. Bu belge, dinleri veya ırkları ne olursa olsun imparatorluğun tüm tebaasına can, mal ve onur güvenliğini garanti edecek yeni kurumların kurulmasını gerektiriyordu. Ayrıca, suistimalleri ortadan kaldırmak için standartlaştırılmış bir vergilendirme sisteminin geliştirilmesine izin verdi ve daha adil askerlik ve eğitim yöntemleri oluşturdu. İmparatorlukta yaşayan gayrimüslimler (özellikle Hıristiyanlar ve Yahudiler) için eşitlik vaatleri her zaman yerine getirilmedi, ancak diğer reform önlemleriyle birlikte, Yüksek Ferman'da öngörülen değişikliklerin dengesi, esas olarak Altı dönem sadrazamlık yapan Mustafa Reşid Paşa. Reformlar, yeni bir laik okul sisteminin geliştirilmesini, ordunun Prusya askere alma sistemine dayalı olarak yeniden örgütlenmesini, il temsilciler meclislerinin oluşturulmasını ve büyük ölçüde yasalarınkinden sonra modellenen yeni ticaret ve ceza hukuku kanunlarının getirilmesini içeriyordu. Fransa. Dahası, bu yasalar İslam dini konseyi ʿulamāʾ'dan bağımsız olarak yeni kurulan eyalet mahkemeleri tarafından idare ediliyordu.
Tanzimat hareketi, Abdülaziz'in hükümdarlığının son yıllarında 1870'lerin ortalarında durma noktasına geldi. Tanzimat'ın idareyi merkezileştirme çabası ile tüm yasal otorite padişahın elinde toplandı. Sonuç olarak, Abdülaziz yetkisini kötüye kullanmaya başladığında ve revizyon politikaları benimsediğinde çok az şey yapılabilir. Bu gerçeğe rağmen, Tanzimat reformları Osmanlı devletinin kademeli olarak modernleşmesine zemin hazırlamayı başardı.
Tanzimat Fermanı Maddeleri
Tanzimat fermanının maddeleri şöyledir;
1- Hiçbir kişi yargılanmadan cezalandırılmayacak, mahkemeler açık olacak ve tüm vatandaşlar yasalar önünde eşit olacaktır.
2- Tüm halkın can, mal ve namus emniyeti sağlanacaktır.
3- Vergiler, herkesin gücüne göre alınacak, devlet tarafından belli yöntemlerle toplanacaktır.
4- Askerlik ocak şeklinden vatandaşlık haline getirilecek ve belli esaslara bağlanacaktır.
5- Müsadere usulü kalkacak, mülkiyet hakları tanınacaktır. Herkes kendi malının ve mülkünün sahibi olacak, dilerse alıp-satabilecek ve bu mal-mülkü evladına miras bırakabilecektir.
6- Rüşvet kesinlikle önlenecektir.
7- Vezirlerden ve ulemadan her kim olursa olsun şeri kanunlara aykırı davrandığı sabit olan hiç kimse cezasız bırakılmayacaktır. Ayrıca bir ceza kanunu çıkarılacaktır.
Yabancı kaynaklara göre, karışık başarıya rağmen, Tanzimat reformları tüm vatandaşlar için, özellikle daha önce sadece zimmiler olarak hoş görülmüş olan gayrimüslimler için eşitlik sağlamada başarılı oldu. Millet sisteminin yerini alan Osmanlıcılık olarak bilinen yeni bir kimliğin oluşmasına da yol açtılar. Osmanlıcılık, teknik olarak imparatorluğun tüm vatandaşlarının inançtan bağımsız olarak hukuk açısından eşit olduğu anlamına geliyordu, ancak gerçekte eski önyargılar kaldı (Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermenilere karşı işlediği suçlar iyi belgelenmiştir). 18. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı Sultanları, tebaalarının kendileri için hazır olmadığına inandıkları için daha fazla reform başlatmaktan alıkonuldu. Bunun bir örneği matbaanın Osmanlı İmparatorluğu'na geç girişidir. Matbaa 1450 yılında icat edilmiş ve 1493 gibi erken bir tarihte İspanya'dan gelen Yahudi göçmenler tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkan bölgelerine taşınmıştır. 1627'de Osmanlı Yunanistan'a girmesine rağmen 1727'ye kadar Anadolu'da izin verilmemiştir. 1742'de Osmanlılar matbaayı yasakladı ve 1784'te yeniden ortaya çıkmasına rağmen Arapça basım tamamen yasaklandı.
Tanzimat Fermanının Özellikleri Nelerdir?
Tüm Osmanlı halkına yöneliktir.
Tanzimat Fermanı'nın bir diğer önemli özelliği ise yasaların gücünün her gücün üstünde kabul edilmiş olmasıdır.
Osmanlı Devleti'nde, ilk kez batılı anlamda hukuk kuralları uygulanmaya başlanmıştır.
Yönetim, hukuk, eğitim, askeri ve finansal alanda değişimler getirmiştir.
Osmanlı Devleti'nde anayasacılık fikrinin gelişmesini sağlamıştır.
Tanzimat fermanının diğer özelliklerine göz attığımızda, padişahın sınırsız olan yetkilerinin üzerinde bir karar-tavsiye mercisini kabul etmesidir.
Tanzimat fermanının en önemli ve tarihe yön veren özellikleri arasında müsadere sisteminin kaldırılması yer almaktadır. Bu ferman ile müsadere sistemi ortadan kaldırılarak, Osmanlı'da ilk olan özel mülkiyet sistemine geçilmiştir.
Askerliğin vatan hizmetine dönüştürülmesi de fermanın özelliklerindendir.
Tanzimat fermanı ile mülkiyet hakkı Osmanlı Devleti'nin güvencesi altına alındı.
Avrupa sistemine yakın hukuk maddeleri ve kuralları çıkarılarak Osmanlı Devleti'nin anayasanın üstünlüğü yolunda kritik adımlar atması sağlanmıştır.