Bazen bir cadde başında bazen çıkmaz bir sokakta onlara rastlamak mümkün. Işıltılı kent hayatının ortasında ayakta kalabilmek, bir parça atık bulabilmek için mücadele ediyorlar. Hergün şafakla birlikte yollara dökülen atık toplayıcıları, çöp kamyonları gelmeden işlerini bitirmek durumunda. Metrelerce uzunluktaki konteynerleri tek tek karıştıran emekçiler, karton ve plastiklerin yanı sıra çöpten 'umut' çıkarıyor. Sokaklarda toplanan atıklar çuvallara dolduruluyor, gün sonunun ardından depoya yanaşan bir kamyona yüklenerek yeniden dönüşmek üzere fabrikalara gönderiliyor.
MESAİLERİ SABAH 06.00'DA BAŞLIYOR
Atık toplayıcısı Mahmut Alper, 25 yaşında. Henüz yeni evli. Mardin'den 2 ay önce İstanbul'a gelmiş. Okumadığı için sokaklarda çöp topladığını, sabah 06.00'da başlayan mesaisinin akşam 08.00'e kadar sürdüğünü anlatıyor. "Bahçelievler ve çevresi benden sorulur" diyor. Sıfır Atık Projesi'ni sorduğumuzda ise "Emine Hanım bizden bahsetmiş" yanıtını veriyor.
Ekmeğini çöpten çıkaran Alper, "Karton, plastik, teneke ayrışabilen ne varsa topluyorum. Ölmüş malzeme bizimle canlanıyor. Yağmur yağarsa seviniyoruz, rakiplerimiz azalıyor" diye ekliyor. Sokaklarda gezerken kulaklık takarak çalışan Mahmut'un sözlerinde ise derin bir anlam var: "Kulaklığımı seviyorum, en azından gürültülere kulak kapatıyorum."
"Hergün 30 km yol yürüyorum" diyor ve ekliyor: "Günde 250 kilo çöp topluyorum. Haftalık bin 200 lira kazanıyorum. Kazandığımız her parada alın terimiz var. Dilenmiyoruz, ekmeğimizi arıyoruz. Evin tüm giderlerini ben karşılıyorum. Para biriktiriyorum. İnşallah bir ay sonra eşimi görmeye gideceğim."
35 GÜN BOYUNCA YÜRÜDÜ
Bir başka atık toplayıcısı Afganistan uyruklu Mehmet Veli, 19 yaşında. Birkaç ay önce ülkesinden Türkiye'ye gelmiş. Uçarak değil yürüyerek gelmiş. 35 gün boyunca yürümüş. Afganistan'da iş olmadığını, İstanbul'a da çalışmak için geldiğini söylüyor. Günlük işlerde çalıştığını, arkadaşlarının aracılığıyla çöpten atık toplamaya başladığını anlatıyor.
"Mutlu musun?" sorumuza ise büyük bir gururla, "Aileme para gönderebiliyorum" cevabını veriyor. Arada bir duraksıyor ve sessizce göğü izliyor. 6 kardeş olduğunu ve babasının çobanlık yaptığını dile getiren Veli, haftalık kazandığı 900 liranın tek kuruşuna dokunmadan ailesine gönderiyor. Depo sahiplerinin kendileri için sıcak bir yuva yaptırmasından dolayı da minnetle dolup taşıyor.
DEDEDEN TORUNA 3 KUŞAK 'DÖNÜŞÜM'
Katı Atık deposu işletmesi sahibi Volkan Çiltaş ise 21 yıldır sektörde hizmet veriyor. Sivas doğumlu Çiltaş, dedesinden öğrendiği geri dönüşüm işini 3 kuşaktır severek yaptıklarını söylüyor. Akrabalarının nerdeyse tamamıyla aynı sektörde ter döküyor. "Eskiden böyle değildi" diyor ve ekliyor: "Dedem zamanında çöp toplama alanları vardı.
Bütün çöpler toplanır, sonrasında belirli alanlara kamyonlarla yıkılırdı. Köylülerimiz de o çöplerde ayıklama yapardı. Yeni dönemle birlikte çöpler, konteynerden alınarak dönüştürülmeye başlandı. Çöpten toplanan malzemeler, bu meslek için tasarlanmış demir arabalara monte edilen dev çuvallar ile taşınıyor."
Atık toplayıcılara karşı ön yargının olduğunu söylüyor ama hemen peşinden "Bu meslekten yüzbinlerce insan ekmek yiyor" ifadesini kullanıyor. Yaz kış demeden sokaklarda olduklarını hatırlatan Çiltaş, taleplerinin olduğunu vurguluyor: "Kaçak göçek iş yapmak istemiyoruz. Bu işin bir vergisi, bir ruhsatı, bir forması olsun istiyoruz."
EMİNE ANNE BİZLERİ UNUTMASIN
Gaziosmanpaşa'da 20 senedir kâğıt toplayarak geçimini sağlayan Erhan Han da 47 yaşında ve 2 çocuk babası. 18 yıldır yatağa mahkûm yaşayan annesinin bakımını sağlıyor, büyük zorluklarla okuttuğu çocukları ise mühendislik fakültesinde ter döküyor. "Bir fabrikada çalışırken, 2001 krizi patlak verdi. Sonra da kendimi bu işte buldum" diyor.
Metanetli ama biraz tedirgin."20 yıldır Sıfır Atık Projesi için çalışıyorum" diyen Erhan Han, "Atıkları ayrıştırıp ekonomiye kazandırmak için çaba harcıyoruz. Atık toplayıcılığının bir meslek dalı olarak tanımlanmasını istiyoruz." ifadelerini kullanıyor. Günde 2.5 ton atık toplayan Erhan Han, "Emine Anne, bizleri unutmasın, desteğini bizden esirgemesin" görüşünü paylaşıyor.
