Türkiye, kısır bir ülke. Tek tük "Burjuvası" var ama hâlâ, "Burjuva sınıfı" yok! Sermaye birikim kültürüyle hiç tanışmamış! O yüzden bu coğrafyada bu şartlarda burjuvazinin serpilmesi, gelişmesi ve büyümesi çok zor. Bugün sanayi krizinin derinleştiği bir dönemde, 100'üncü yaşını kutlayan bir burjuvayı, Fuad Bezmen'i anlatacağız.
Fuad Bezmen, 1950'lilerde zirveye oturmuş, ithalikameci dönemin starıydı. Ne zaman Türkiye, ihracata dayalı büyümeye geçti, Bezmen ailesi de eridi gitti.
Hayat bu ya; kendi kendini emekli edip, sayısı 6'ya ulaşan fabrikalarının yönetimini liberal oğlu Halil Bezmen'e teslim ettiğinde, bir gün her şeyini kaybedebileceği aklının ucundan bile geçmemişti.
Bugün, 1990'larda küreselleşmenin birinci halkasında tasfiye olmuş bir sanayi duayeni.

***
Suçlu, soğuk savaş döneminin kapitalist dünyası mı? Yoksa burjuva olmayı unutup, klasik işadamı tavrıyla davranan oğul mu?
Günümüz yazarı, batık sanayici Halil Bezmen, gırtlağına kadar "klor" yolsuzluğuna batınca, hem Türkiye'nin en zengin ve en iyi eğitimli ailesinin itibarı gitti. Hem de cumhuriyet döneminin en köklü sanayi devi bir çırpıda yok oldu. Baba Bezmen onurluydu, acı çekti. Ama her şeye rağmen köşesinde sessizce beklemeyi bildi.
Kolay mı?
1900'lü yılların başındaki Türkiye'nin ilk sanayicisi, 1990'ların başında ilk küreselleşme sürecinin "Yeni fakiri" oldu! Osmanlı'dan bu yana 150 yıllık sanayi tarihimize bir bakın hele! Kurumsallaşma ve gelenek, ne ticaret ve sanayi odalarında, ne de sanayi derneklerinde var! Türk patronlar kaynak fakiri. Osmanlı'dan bu yana devletle bağlantısı olmayan ne zengin olabilir, ne de hayatta kalabilir. Kaynak devlette olduğu için zengin olmanın yolu da "kamudan" geçiyor.
Hakkını teslim edelim, Fuad Bezmen kamu eliyle zenginlik yaratmayan bir işadamı.
Çünkü iş dünyasına "Rumeli Ekolü"nden geldi ve yerleşti.

***
Bezmen, 19. yüzyılın son çeyreğinde Selanik'te başlayıp, İngiliz burjuvazisinin "Yerelden- Ulusal" güç kimliği kazandığı, "Manchester Ticaret Odası" geleneğini solumuş bir ailenin çocuğu. İyi okullarda yetişmiş. Beşeri ve sosyal sermayeye önem veren, Rum ve Musevi ekalliyeti ile ilişki kurmayı beceren bir burjuva.
Elbette Türkiye'nin en büyük burjuvası Koç Ailesi.
Ama Bezmenler, Avrupa'yı tanıyor olmanın getirdiği vizyonla 1928'de çıkan "Teşvik-i Sanayi Kanunu" ile sanayiye merhaba demiş. Böylece genç Cumhuriyet'in üç beyaz (un-şeker-bez) çıkarması yaptığı bir dönemde ülkenin "ilk"leri arasında yer alan "Mensucat Santral" fabrikasıyla, Türk siyasi tarihine de, sanayi tarihine de tanıklık etti. Anıları ders olarak okutulmalı...