Faiz düşüşü ile istihdam vergilerini düşürme fırsatı

Konuyu geçen hafta Türkiye'de bulunan IMF 1. Başkan Yardımcısı Anne Krueger gündeme getirdi. Yüksek asgari ücretle Türkiye'de işsizliğin azaltılmasının ve istihdamın artırılmasının mümkün olamayacağını savunan Krueger, kayıtdışılığın da önlenemeyeceğini söyledi.
Anne Krueger'ın bu yaklaşımı, yarın IMF Yönetim Kurulu'nda onaylanması beklenen Türkiye'nin üç yıllık standby programının üç temel direğinden biri olan vergi reformu ve kayıtdışılıkla mücadeleye destek amacı taşıyabilir.
Üstelik istihdam verilerinde kayıtdışılığın artışı Sayın Krueger'i doğrular nitelikte. DİE verilerine göre, kayıtdışı çalışanların oranı 2003'te yüzde 51.7 iken 2004'te yüzde 53.0'e çıkmış. Kentlerde de kayıtdışı çalışanların oranı yüzde 33.1'den yüzde 35.8'e yükselmiş. Zaten yüksek olan kayıtdışışık daha da artmış.
Bunun nedenlerinden biri asgari ücret olabilir. Çünkü bazı sektörlerde ve Anadolu'nun bazı kentlerinde özel sektörün daha düşük ücretlerle insan çalıştırdığını biliyoruz. Bu da elbette kayıtdışı şekilde gerçekleşiyor.

Ücret vergisi liderliği
Asgari ücreti yükseltmek hükümetin de işine geliyor. Çünkü hem çalışanlar için bir şey yapmış oluyor hem de artan maaş ve ücretler devlete daha fazla vergi getiriyor. Çünkü, Türkiye'deki ücret ve maaşların üzerindeki vergi yükü yüzde 42. Çalışanın aldığı 58 YTL maaşın işverene vergilerle maliyeti 100 YTL'ye çıkıyor. Bu haliyle Türkiye OECD ülkeleri gibi, dünyada vergi gelirleri ve vergi oranları en yüksek ülkelerle yarışır duruma gelmiş. OECD ülkeleri içinde vergi yükünün yüksekliği bakımından 13. sıraya çıkmış. Yine Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın "Türkiye'de İşsizliğin Önlenmesi ve İstihdamın Artırılması" çalışmasına göre, 19852000 döneminde OECD ülkelerinde vergi yükü en fazla artan ülke Türkiye. Uluslararası Yönetim Geliştirme Merkezi'nin Dünya Rekabet Yıllığına göre de, 2003'te işgücü maliyet artışında Türkiye, Rusya'nın ardından dünyada ikinci sırada yer aldı.

IMF'nin misyonu değil
Kamu açıklarını azaltma gereğiyle karşı karşıya kalan, IMF ile yürütülen program gereğince her yıl yüzde 6.5 faiz dışı fazla vermesi gereken Türkiye, çalışanların vergi yüklerini azaltamıyor. En azından şimdiye kadar bunu yapamadı. İşçilik maliyetleri üzerindeki yüksek vergiler, işten çıkartmadaki zorluklarla birleşince, işverenler rekabet güçlerini koruyabilmek için teknolojiye, makinalaşmaya ağırlık verdi. Kurların son iki yıldır gerilemesinin verdiği maliyet avantajı ve borçlanma olanakları ile çalışanların yerine makinaları koymaya tercih ettiler. Milli gelir verileri içinde en büyük artış da özel sektör makina yatırımında gerçekleşti.
Bunun da bir sonucu olarak istihdam yaratmayan bir büyümeyle karşı karşıya kaldık.
IMF ile yürütülen program istihdama karşı duyarlı olamadı, bu alanda başarı elde edemedi. Krueger'ın yaklaşımı da, IMF'nin misyonuna pek ters düşmüyor zaten. Sorun Türkiye'nin sorunu.

IMF programı yetmez
Ortaya çıkan misyon ve hedef farkını hafta sonu yapılan TOBB Genel Kurulu'nda konuşan Başkan Rifat Hisarcıklıoğlu ortaya koydu. Başkan şöyle dedi: "IMF anlaşmasının içerdiği ekonomik program büyümenin sürdürülmesi için gerekli ama yeterli değildir. Önümüzdeki dönemde siyasi ve ekonomik istikrarın karşısındaki temel tehdit büyümenin devam edip etmeyeceğidir. Bu nedenle istikrarı sağlamaya yönelik tedbirlerin büyüme ve istihdam dostu olması son derece önem taşımaktadır... İstihdam üzerindeki yüklerin dünya rekorları kırdığı bir ülkede hiçbir basiretli iş adamı kolay kolay istihdam artışına gidemez"

Çözüm var mı?
Bu konudaki yapısal sorunumuz asgari ücretin miktarından çok istihdam üzerindeki vergilerin yüksekliğinde yatıyor. Mevcut yapı içinde bulunan çözüm ise özelleştirme gelirlerinin tümünün iç borç stokunu azaltmada kullanılması, bunun sonucunda faiz ödemelerinden sağlanacak tasarruf karşılığında, istihdam vergilerinde indirime gedilmesi. Yoksa özelleştirme gelirleri de cari harcamalara gidecek, çar çur edilmiş olacak. Hiç değilse en önemli toplum sorununun çözümüne bir katkısı olsun.

Sonuç
"Kaygının tedavisi hareket halinde olmaktır"
Elbert Hubbard