|
 |
 |
 |
 |
|
Sema ettikçe Allah'a yaklaşıyorlar
Özünde "örnek olma" prensibi bulunan Mevlevilik, aynı zamanda estetiği de içinde barındırıyor. Mevlevilik ve sema gösterileri bugün tüm dünyada büyük ilgi görüyor. Geçen yıl Konya'daki Mevlana Müzesi'ni gezen 200 bin turist, bu ilginin bir göstergesi.
Tüm dünyada büyük ilgi gören Mevlevi seması sırasında, dervişlerin kendi eksenleri çevresinde dönüşleri tarikatın estetik tarafını ortaya koyuyor. Göktürk kabartmalarında döner şekilde nakşedilen insan figürleri ve Mısır kabartmalarındaki M.Ö. 5 bin yıllarına ait olduğu sanılan neyzen şekilleri, sema ve Ney'in tarihçesi hakkında bilgi veriyor. Hatta peygamber Hazreti Muhammed'in huzurunda 'sema eder' şekilde raks eden Cafer-i Tayyar'a sessiz kalması, Tayyar'ın hareketini onaylaması olarak nitelendiriliyor.
TÖREN HALİNE GELDİ
Mevlana'nın
ne zaman ve niçin sema ettiğine dair herhangi bir bilgi yok. Mevlana'- nın dergahta, evde, çarşıda, bazen de ders sırasında aşka gelip herhangi bir kurala tabi olmadan içinden geldiği gibi sema ettiği biliniyor. Mevlana'nın, Tebrizli Şems'in kaybolmasının ardından kendisine halef seçtiği Kuyumcu Selahaddin'in dükkanının önünden geçerken duyduğu çekiç darbelerindeki ritimle aşka gelip sema ettiği de belirtiliyor. Sema etmek, Mevlana'nın ölümünden sonra tarikat haline gelen Mevleviliğin sembolü olarak kabul ediliyor. Yapılan düzenlemelerle müzikle birleşen ve belli kurallara bağlanan Sema gösterileri, Mevleviler'de zamanla tören halini aldı.
HER ŞEYİN ANLAMI VAR
Sema'nın yapıldığı alana 'Semahane' deniyor. Mevlevilik'te semahanenin şeklinden, üstüne oturulan postların renklerine, semazenin giydiği her giysiden, yaptığı her harekete kadar hepsinin bir anlamı var. Semahane'nin daireselliği, evreni sembolize ediyor. Mevlevilik'te, şeyhin oturduğu kırmızı post Mevlana'nın makamı sayılıyor. Güneş akşam batarken gökyüzü nasıl kırmızı olursa, Mevlana da güneş batarken vefat etmiştir. Postun kırmızı rengi 'vuslat'- ı yani Allah'a kavuşmayı anlatır. Mevleviliğe yeni girenlerin oturduğu post siyah olur. Siyah renksizliğin rengidir, tevhidi temsil eder, bütün renkleri içinde barındırır. Derviş bilgilenip yol alınca beyaz renkli posta oturmaya hak kazanır. Semazenlerde insanın kötü huylarının, yani nefsinin mezar taşını sikke, nefsinin kefenini tennure, nefsini de üstüne giymiş olduğu hırka simgeliyor. Semazen semaya başlarken hırkasını çıkarır ve manevi temizliğe adım atmış olur.
Semazenin, kollarını çapraz bağlı olarak duruşu Allah'ın birliğini ifade eder. Semazen, kollarını iki yana açarak sağdan sola dönerken evreni kalbiyle kucaklar. Gökyüzüne dönük olan sağ eli ile Allah'tan aldığını yeryüzüne dönük olan sol eli ile halka dağıtır. Ayrıca semada, semazenin Allah'ta yok oluşu da vurgulanır. Sema töreni Mustafa Itri Efendi'nin bestelediği 6 peygamberi öven Na't-ı şerif ile başlar.
ALLAH'TA YOK OLUŞ
Allah'ın kainatı yaratışındaki "Ol" emrini sembolize eden Kudüm sesinin ardından ilahi nefes olan ney sesi duyulur. Böylece evreninin oluşumu ve can buluşu anlatılır. Şeyhin önderliğindeki semazenler, semahane'nin etrafında bir yol izleyerek yürür. Her bir dairenin ilk yarısı maddi dünyayı, ikinci yarısı manevi dünyayı sembolize eder. Semazen nefis sembolü olan hırkasını çıkarır ve şeyhinden izin alarak semaya başlar. Dört selam'dan oluşan semayı Celaleddin Bakır Çelebi, "Semkulun hakikate yönelip akılla - aşkla yücelip, nefsini terk ederek Hak'ta yok oluşu ve olgunluğa ermiş kamil bir insan olarak tekrar kulluğa dönüşüdür" diye özetler. Sema talimine yeni başlayan "Can", önce çıplak ayakla "Sema talim çivisi"nin veya "Semmeşk tahtası"nın yanına gelir ve önce çiviyi öper. Sonra bir miktar tuzu, parmaklarının arasını pişirsin ve yara olmasını önlesin diye çivinin bulunduğu yere döker. Sonra ayağa kalkar, sol ayağının baş parmağı ile yanındaki parmağının arasına talim çivisini yerleştirir. Dökülen tuz, sol ayağının dönüşü sırasında rahat kalkmasını da sağlar. Semazenin sol ayağına 'direk', sağ ayağına ise 'çark' denilir. Direk denilen sol ayak yerinden hiç kaldırılmaz ve diz hiç bükülmez. Semazen sol ayağı sabit kalmak üzere vücudunu döndürür. Buna 'Çark' denir. Yeni öğrenenler 180 derecelik dönüşler yaparken, ilerleyen zamanlarda semazenler 360 derecelik çark yapar.
KONYA MERKEZ
Bugün dünyada 134 Mevlevihane var. Bunlar arasında Konya Mevlevi Asitanesi, Yenikapı Mevlevihanesi, Üsküdar ve Gelibolu Mevlevihaneleri başta geliyor. Konya Mevlevihanesi'nde Mevlana'nın babası Bahaüddin Veled'in kabrinin yapıldığı gül bahçesi zamanla bugünkü haline geldi. Daha sonra Mevlana vefat edince babasının başucuna gömüldü. Ardından saray burayı türbe haline getirdi. Mevlana'nın cesedinin mahzende olduğu biliniyor. Onu, üst kattaki sanduka sembolize ediyor. Mevlana türbesine zamanla yakınları ve ailesi de defnedildi ve türbe bugünkü halini aldı. 6 bin 225 metrekarelik Mevlana Asitanesi'ne Dervişan Kapısı'ndan giriliyor. Asitane'de 18 hücre bulunuyor. Toplantıların yapıldığı mekana da 'Meydan-ı Şerif' deniyor. Asitanede iki tane de mutfak bulunuyor. Canlar Odası'nın da bulunduğu mutfaklarda tarikata girmek isteyenler kontrol ediliyor. Şeyhlerin kaldığı Çelebi Dairesi 'Niyaz Penceresi' olarak da biliniyor. Bugün Mevlana Müzesi, İhtisas Kütüphanesi olarak kullanılıyor.
Özlem Yılmaz - Ulaş Yıldız
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
