Halde meyve ve sebze daha ucuz

İstanbullular'ın tükettiği meyve ve sebzenin yüzde 70'lik bölümü pazarcı esnafı ve büyük marketler tarafından üretim yerlerinden alınıyor, sadece yüzde 30'u Bayrampaşa ve İçerenköy Halleri'nden sağlanıyor.
Bayrampaşa Hali'nde 7 bin 500 kişi çalışıyor. Alıcı ve satıcı sayısı ise kış aylarında 5 bin, yaz aylarında 8 bin kişi. Halde 571 komisyoncu faaliyet gösteriyor. Burada yaz aylarında günlük 50 bin ton, kışın ise 5 ile 20 bin ton arasında meyve ve sebze satılıyor.

Fiyatlar nasıl belirleniyor?
Halde satılan ürünler, Büyükşehir Belediyesi'ne bağlı Hal Müdürlüğü ve Komisyoncular Derneği'nin belirlediği asgari ve azami fiyat aralığında satılıyor. Satışlar üzerinden Büyükşehir Belediyesi'ne yüzde 2 rüsum ödeniyor. 2004 yılında Büyükşehir Belediyesi'nin Bayrampaşa Hali'nden tahsil ettiği rüsum miktarı 30 trilyon TL oldu.
İstanbul'a dağıtılan meyve sebzenin halden geçmeyen yüzde 70'lik bölümü için belediyeye bir rüsum ödenmiyor. Halde satış yapan komisyoncuların kâr hadleri ise yüzde 8. Bunun dışında kâr koymaları mümkün değil. Hal Müdürlüğü tarafından gerek kâr hadleri ve gerekse ürün fiyatları kontrol ediliyor.

Komisyoncular ne diyor?
İstanbul Meyve Sebze Komisyoncuları ve Tüccarları Derneği (İMESKOM) Başkanı Burhan Er, güçlü hipermarketlerin yoğun lobileri nedeniyle 552 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 4128 ve 4367 sayılı kanunlarda değişiklik yapıldığını, böylece ürünlerin sağlıklı fiyat oluşumunu sağlayan hallerden geçme zorunluluğunun ortadan kalktığını söylüyor. Er, bu değişiklik sonucunda İstanbullular'ın bugün daha pahalı ve kalitesiz ürün aldığını söylüyor ve ekliyor: "İstanbullu perakende ve toptan meyve sebzeyi pazarcı esnafı ve hipermarketlerden çok daha pahalı alıyor. Yasa ile kurulması öngörülen Hal Hakem Kurulu -ki başkanı illerde vali, ilçelerde kaymakamdır- üyeleri arasında hal müdürlüğü ve derneğimizden de iki kişi var. Hakem Kurulu geçen gün, sözde toptan satış yapan büyük bir grosmarkete gidip 150 kilo ıspanağı kilosu 600 bin TL'den aldı. Aynı gün ıspanağın kilosu halde 150 bin TL'ye satılıyordu. Aradaki fiyat farkına Kurul da şaşırdı."
Bayrampaşa Hali'nin duayen tüccarlarından Nejdet Uzun, bir başka önemli konuya değindi. Uzun, kamuoyunun hassas olduğu sağlıklı ürüne dikkati çekiyor ve "Hale gelen malların sağlık kontrolü tarlada üretim aşamasından itibaren komisyoncularımız tarafından yapılır. Üreticileri sürekli takip ederler. Oysa hal dışından sağlanan meyve ve sebzenin menşei belli değildir" diyor.

Hipermarketlerden şikayetçiler
Hal esnafı, hipermarketlerin meyve ve sebze ihtiyaçlarını üretim bölgelerinde oluşturdukları temsilcilikler vasıtasıyla kendilerinden daha pahalıya aldıklarını iddia ediyor.
Esnaf, "Bu uygulamanın devam etmesi halinde, sürekli iflas eden hal esnafının daha çok kepenkleri kapatılacak ve piyasa dört-beş hipermarkete kalacak. Onlar da istediği gibi fiyat belirleyerek tüketiciyi perişan edecek" iddiasında bulunuyor. Durum böyle olunca, hem hal esnafı hem de tarlada ürününü satan üretici ve köylü perişan olacak. Tarım sektörü de darbe alacak.

Hali nasıl bulduk?
Halde satılan ürünlerin hem kaliteli hem de pazardan ve marketlerden çok daha ucuz olduğuna bizzat şahit olduk. Halde en iyisi 60 kuruş olan domatesi daha sonra bir hipermarkette 1.5 YTL gördük. Pazarda ise 1.2 YTL'den satıldığını tespit ettik. Diğer ürünler de aynı şekilde. Halde gördüğüm en önemli eksiklik, girişçıkışta yaşanan kargaşa ve otopark sıkıntısı oldu.