Büyüme ve istikrar

Uluslararası dostlardan ve Harvard Üniversitesi profesörlerinden Benjamin Friedman, "ekonomik büyüme ile istikrar arasında geçirgenlik fazladır" diyor. "Biri olmaz ise diğeri olmaz şeklinde bir kural yoktur. Ancak ikisi birlikte yürürse uzun dönemde sürdürülebilir büyüme yakalanabilir" diye de ekliyor.
Sürdürülebilir büyüme sürecine de girdiğinizde, ülkede yaşayanların hem yaşam düzeyi hem de yaşam kalitesi artıyor.
Ekonomik istikrar denince bu tanımın kapsamına dört istikrar kavramı giriyor.
1. Mali istikrar: Kamu finansman dengesinin sağlanması ve kamu borcunun sürdürülebilir nitelikte olması anlaşılıyor. Tipik bir Maastrich kriteri yansıması. Milli gelire oranla, bütçe açığının % 3, kamu borcunun ise % 60 sınırını geçmemesi gerekiyor. Bizim gibi yarı sanayileşmiş ülkelerde ise kamu borcu için öngörülen oranın % 20 ile 40 gibi daha düşük olması arzu ediliyor.
2. Parasal istikrar: Düşük düzeyde fiyat istikrarı kastediliyor. Avrupa Birliği'nde yıllık fiyat artışının % 2'den aşağıda olması, genelde ise tek haneli enflasyon parasal istikrar için şart.
3. Finansal istikrar: Tanımı konusunda tam fikir birliği yok. Ekonomistler ortak bir tanımda anlaşamıyorlar. Mali sistemin sağlığı finansal istikrarın temelini oluşturuyor.
4. Politik istikrar: Bunun ne anlama geldiğini hepimiz biliyoruz.

Biz neredeyiz?
Bu dört ayrı ve fakat birbirleri ile yakın ilişkili istikrarı sağlayan ülkeler, uzun dönemli sürdürülebilir büyümeyi gerçekleştirmek açısından önemli bir fırsat yakalıyorlar. Sorunlar çıksa bile çözüyorlar.
Türkiye, yıllardır parasal istikrarı olmadan yaşadı. Enflasyon yıllarca % 50-60 oranlarının üzerinde gerçekleşti. Bu dönemlerde, 3-4 yıl süreceği belli olan politik istikrar yakalandığı zamanlarda büyüme oranı da, sürdürülebilir nitelikte olmasa bile, yükseldi.
Son zamanlardaki durumumuza baktığımızda, parasal ve politik istikrar açısında en az sorunlu dönemi yaşıyoruz.
Mali istikrar ile ilgili olarak gerek yapısal önlemler gerekse yüksek faiz dışı fazla yoluyla önemli yol alınmasına karşın, halen bütçe açığı ve kamu borç oranı açılarından sorunlarımız devam ediyor. Mali istikrar için genel kabul görmüş oranların üzerindeyiz.

Finansal İstikrar
Finansal istikrar, yaşanılan bankacılık krizi sonrası tam sağlanmış değil. Bu konudaki çabalar altı yılı aşkın sürüyor. Sistem yeni yeni kendine geliyor. Finansal varlık fiyatlarının trendi son zamanlarda istikrar gösterse de beklenen hedefe yönelmiş yumuşak faiz hareketleri yerine tam oturmuş değil.
Özetle, dört istikrarın ikisi tamam, ikisi ise yarım durumda. Prof. Friedman'a dönersek, uzun dönemde sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için daha yapacağımız işler var. Ayrıca, önceki yıllarda büyük özveri ile elde ettiğimiz kazançlarımızı da korumamız lazım. Gevşeme ve popülist davranışlarla istikrarı bozmadan yapılacakları yerine getirmekten başka seçeneğimiz görünmüyor.
İstikrarı bozmanın kolay olduğu bir ülkede yaşıyoruz. Bozulan ekonomik istikrarı yeniden kurmanın ise ne denli güç olduğunu acı tecrübelerle öğreniyoruz. Umarım, hepimiz bunlardan ders çıkarıyoruzdur.