  |
|
Kanserli köylerin yeri değiştirilecek
Sağlık Bakanlığı sudan toprağa, yiyecek içecekten, havaya kadar Türkiye'yi kanser taramasından geçirdi. 11 köyün toprağında kanser yapan asbest bulundu. Köylerden ikisinin yeri değiştirilecek Bakanlık Kanser Daire Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer kanser araştırmasının son verilerini Günaydın'a açıkladı. Beslenmede neler kansere davetiye çıkarıyor, kanserden nasıl korunulmalı?....
Türkiye'nin toprağından suyuna, havasından tüm besin maddelerine kadar hemen hemen her şeyi kanser riskine karşı incelemeye alındı. Sağlık Bakanlığı Kanser Daire Başkanı Prof. Dr. Murat Tuncer işte bu raporun son verilerini Günaydın'a açıkladı. Şehirleri, kasabaları, riskli köyleri her yönüyle inceleyen Bakanlığın tek hedefi Türkiye'deki kanser oranlarını düşürebilmek. Prof. Dr. Murat Tuncer bunun için ilk adımın mutfaktan atılması gerektiğini söylüyor. Çünkü; besinler bir yandan kanser yapıcı, diğer yandan kanser önleyici maddeler içeriyorlar. Bu yazı dizisi hepimizi şaşırtacak. Çünkü sevdiğimiz pek çok beslenme alışkanlığının aslında tehlikeli olduğunu ortaya koyacak. Karamelli tatlılara, kızartmalara, çok pişirilmiş kurabiyelere veda etmemiz gerekecek. Bununla birlikte hemen karamsarlığa kapılmayın; Brüksel lahanası, brokoli tam bir kanser ilacı. Meyvelerin suyunu sıkmak yerine yemeyi tercih edeceğiz. Ancak hayatımızda yapmamız gerekecek küçük değişiklikler bize daha sağlıklı bir hayatın kapısını açacaksa, neden olmasın... Bu yazı dizisinde kanserden korunmamızı sağlayacak ve bizi kansere yaklaştıracak beslenme listelerini veriyoruz. Bu listeleri kesip mutfağınıza yapıştırın. Çocuklarınızı kanserden korumak için neler yapmanız gerektiğini öğreneceksiniz. Odalarına cep telefonu sokmamak gibi yaşama dair pek çok uyarı sıralıyor Prof. Dr. Murat Tuncer. Çevre, yaşam biçimini nasıl düzenlememiz gerektiğini anlatıyor. Kanserden korunmak için belki de küçük yaşamsal değişiklikler yeterli olacak. Sağlıklı günler...
* İçtiğimiz suda bile kanser riski var mı?
Suları incelemeye aldık. Bazı içme sularında arsenik bulunuyor. Bunlar uzun vadede birikim yaparak akciğer, mesane ve cilt kanserlerine neden oluyor. Özellikle suyla çok temas olursa, daha sonra kansere dönen özel bir cilt hastalığına yol açıyor. Ayak tabanlarında ve elde kalınlaşma oluyor. Hâlâ piyasada bulunan bazı sularda arsenik olduğunu saptadık. Doğu Ege Bölgesi'nde içme sularındaki arsenik nedeniyle bazı kaynakları kapattık. Kütahya'nın bir ilçesindeki içme sularında arsenik bulduğumuz için, o kaynağı da iptal ettik. Sudaki arsenik oranı Dünya Sağlık Örgütü'nün izin verdiği miktarın üzerine çıkarsa, bu suyun yasaklanması gerekiyor. Piyasadaki bazı sularda arsenik olduğunu saptadık, ancak oran tehlike sınırının üzerinde değildi. O şirketleri de uyardık. Bu arada yanlış klorlama konusunda halkı uyarmaya çalışıyoruz, çünkü bu da mesane ve akciğer kanseri oranlarını artırıyor.
KÖYLERİ TAŞIYACAĞIZ
* Toprağı neden inceliyorsunuz, toprak kanser yapar mı?
Akciğer zarı kanserinin İç Anadolu'da bir bölgede dünya ortalamasının 4 bin katı kadar fazla olduğunu gördük. Toprağını inceledik. Yaptığımız araştırmalar volkanik bir artık olan "erionit" ve "asbest kristalleri"nin o bölgede son derece yoğun olduğunu gösterdi. Nevşehir, Konya, Eskişehir, Diyarbakır, Hatay ve Yozgat'ta 11 köyün toprağı bu anlamda çok büyük bir risk oluşturuyor. Dokuz köyün toprağını rehabilite etmek için çalışmalara başladık. İki köyün ise kesinlikle taşınması gerekiyor. Bakanlar Kurulu'ndan bunun için karar çıkartmaya çalışıyoruz. Ancak büyük panik olur diye, bu köyleri henüz açıklayamıyoruz. Toprak analizlerini Iowa ve Chicago Üniversiteleri'nde analiz ettirdik. Sonuçlar gerçekten ürküttü. Buradaki toprak yapısı, özel kıyafetli uzmanlar tarafından nemli ortamda temizlenecek. Hiçbir duman çıkmasına, toz bulutu oluşmasına izin verilmeden rehabilite edilmesi gerekiyor. Toprakta yetişenlerin değil, ama tozla akciğere alınan toprağın kanserojen olduğunu saptadık. Çalışmalar sürüyor. Ayrıca Anadolu'da, kanserden korunma genleri hatalı köyler saptadık.
PSİKOLOGLAR DESTEK VERECEK
* Kanser geni taşıyan köyler hangileri?
Kanserin genetik yapısını inceliyoruz. Bunun için yaptığımız bir çalışmada, Türkiye'de bazı merkezlerde ailevi yaygın kanser birikimi olduğu ortaya çıktı. Batı Karadeniz'de bir köyde ise, çok nadir olan ve kanseri engelleyen P53 adlı genin hatalı geliştiğini saptadık. Şimdi kurulumuz o insanlara bunu anlatmanın ve risklerini azaltmanın yollarını araştırıyor. Dünya literatüründe bu çok az görülen bir durum. Ancak köyün adını verirsek, o insanlar hastalıklı ilan edilebilir, belki evlenmeleri ve hayatlarını sürdürmeleri mümkün olmaz. Bu nedenle dikkatli yaklaşmamız gerekiyor. Psikologlarımız onlara bu durumu anlatacak.
* Türkiye'nin bir kanser haritası var mı?
Var tabii... Bazı bölgelerde bazı kanserler yaşam biçimine, özellikle de beslenmeye bağlı olarak büyük oranda artış gösteriyor. Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da sindirim sistemi kanserlerine sıkça rastlanıyor. Bu bölgenin mutfağı son derece yağlı ve sıcak tüketmeyi seviyorlar. Yoğun baharat almak, sindirim sistemi ağız ve bağırsak kanserlerinin artmasına neden oluyor. Kırmızıbiber az yendiğinde antioksidan etkisi yapıp yararlı oluyor, ancak çok tüketildiğinde kanserojen etkisi oluyor. Dolayısıyla bu bölgede sindirim sistemi kanserleri fazla miktarda. Akdeniz ve Ege'de, sindirim sistemi kanserleri ilk beş içinde yer almıyor. Akdeniz diyeti ve özellikle de zeytinyağı, bu anlamda çok yararlı oluyor. Ancak diğer sıvı yağların etkisi bilinmiyor.
* Kanser oluşumuyla beslenme ilişkisi nedir?
Farklı kaynaklara göre, kanserin beslenme ile ilgisi yüzde 10 -70 oranında, genel olarak yüzde 35 kabul ediliyor. Bu, çok yüksek bir oran. Radyasyon ve sigarayı beslenmeyle kıyaslarsak, beslenmenin önemi daha çok anlaşılır. Radyasyonla kanser oluşumu oranı normal koşullarda yüzde 1-5 arasındadır. Sigara içmenin kanser oluşumuna etkisi ise, ortalama yüzde 25 oranında olarak bildiriliyor. En önemlisi, tüm kanserlerin yaklaşık yüzde 70'i beslenme, egzersiz ve diğer yaşam tarzı alışkanlıklarıyla önlenebilmektedir.
* Kansere karşı beslenmede en önemli kural nedir?
En önemlisi; beslenme yoluyla bağışıklık sistemimizi güçlü kılabildiğimiz için, yeterli ve dengeli beslenmek. Yani sık sık, azar azar, az yağlı ve günlük alınması gereken besin maddelerini alarak... Herkesin hayatında en azından bir kere bile olsa, bir diyetisyene başvurması lazım. Diyetisyene gittiği zaman proteini, karbonhidratı, yağı, ne kadar alması gerektiğini öğrenecek.
* Hangi besinleri riskli kabul etmeliyiz?
Bolca kuyrukyağı katılmış ve mangalda kavrulmuş kebaplar çok dikkat edilmesi gereken yiyeceklerin başında gelir. Keşke, bu besinleri hiç yemeden durabilsek... Ayrıca, karamelize edilmiş yiyeceklerden uzak durulması lazım. Şekerin yakılması olarak tanımlayacağımız karamelizasyon, kanser yapıcı faktörler arasında düşünülmelidir. Bundan dolayı, karamelli pasta, karamelli dondurma gibi besinleri çok sık tüketmemek gerekir. Yanmış olan her besinde risk çok yüksektir. Susamı yanmış simit, yanarak üzerinde siyah benekler oluşmuş bazlama, gözleme tipi yufkalar, kabuğu yanmış ekmek, kurabiye, börek ve kek, fazla kızartılmış ekmek, kestane kebabın yanmış dış yüzeyi, kavrulmuş ve üzerinde siyah benekler oluşmuş sarı leblebi türü besinler çok sık tüketilmemelidir. Ben sekiz yıldır vejetaryenim, kırmızı etin hiçbir yararına inanmıyorum. Özellikle de mangal yapanlara çok acıyorum. Kızarmış etlerin hepsinde, 150 derecenin üzerinde pişen tüm yiyeceklerde kanserojen madde ortaya çıkıyor.
* Yemek pişirirken nelere dikkat etmeli?
Maalesef çoğu kişi, soğanı yağın içinde iyice kavurarak yemek yapmaya başlar. Ama gerçek şu ki, yağın içinde soğanı kavurmak kansere davetiyedir. Dumanlama - tütsüleme yöntemi ile hazırlanmış füme besinler tehlikeli gruptadır. Kısacası, besinlerin sizi kanser yapmalarını istemiyorsanız, onların canını yakmayın. Yani yüksek ısıya uzun süre maruz bırakmayın ve de durup dururken tütsülemeyin.
* Peki, yemeklerde soğanı nasıl kullanmalı?
Sebze yemeklerinde, önce kıyma veya et, suyla birlikte öldürülüp, pişirilmeli. Soğan üzerine çiğden konmalı. Soğanla biraz pişirdikten sonra, salça ve domatesi koyup, su kaynamaya başladıktan sonra doğranmış sebzeler içine atılmalı. Sebze yemeklerinde vitamin ve mineral kaybını önlemek için en doğru olan, çok az suda pişirmektir.
* Kanserojenlere karşı etkili olan, koruyucu maddeler neler?
Vitamin ve minerallerin dışında, "ikincil bitki maddeleri" veya "Fitokimyasal" dediğimiz bazı özel maddeler vardır. Bu maddelerin kanser riskini önlediği bilinir. Brokolide bulunan "Sulforofan", çilek, böğürtlen, üzüm ve cevizdeki "Ellag asidi", narenciye ve kimyondaki "Terpen", domates, avokado ve mürdüm eriğindeki "Lutein" maddesi ve birçok bitkide bulunan "Flavanoidler", vücudun ürettiği protein moleküllerini aktive edip, insan hücrelerine giren kanser yapıcıları zararsız hale getirmelerini sağlarlar.
* Kanser aşıları mümkün olacak mı?
Aslında kanser her ne kadar tek isimle anılıyorsa da, yüzlerce değişik hastalığın ortak bir ismidir. Örneğin; bir beyin kanseri ile lenf kanseri arasında ne tanı, ne de tedavi açısından bir ilgi bulunmaz. Bu nedenle, herhangi bir ilacın mucizevi şekilde bütün kanserlere iyi gelmesi söz konusu olamaz. Bu haberleri çok dikkatli karşılamak, bilimsel tedavileri kesmemek gerekir.
ESRA TÜZÜN
|
