GAP'ın geleceğini "gaptırma" tehlikesi

Hafta sonunda Şanlıurfa'da yapılan "GAP İş ve Yatırım Forumu"ndaydık. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı forumda, 550 işadamı ile projeyi yürüten 40 kamu görevlisi bir araya geldi, yatırım potansiyellerini değerlendirdi. Yatırıma niyetleri olanlar gelecek günlerde açıklanacak.
Kebap diyarına balık- GAP'ın konuşlandığı Güneydoğu Anadolu, Türkiye'nin kebap merkezi. Bütün ünlü kebapçılar hep bu bölgeden çıkar. Zaten GAP'ın merkez şehri Şanlıurfa'da toplantı boyunca kebap dışında yiyecek de pek bulamadık. Sabahları kahvaltı bile burada ciğer kebabıyla başlıyor. Öğlen kebap, akşam kebap. İşte böyle bir bölgede su varlığı balıkçılık yapmayı cazip kılıyor. GAP İş ve Yatırım Forumu'nun sponsor şirketi Aqua Group balıkçılık yatırımı için yer arıyor. İzmir'de çiftlikte orkinos yetiştiriciliği yapan şirketin 50 milyon dolarlık ihracatı var.
Kapatma olayı- Doğuracağı sonuçlar yanında bu toplantı GAP İdaresi'nin jübilesi gibi oldu. Toplantı sırasında öğrendiğimiz "GAP İdaresi'nin kapatılması" dün de Başbakan Erdoğan ile CHP Lideri Baykal arasında yeni bir tartışmayı başlattı. 1989'da kurulan GAP İdaresi, proje henüz yüzde 54 düzeyinde gerçekleşmişken, yılsonu itibariyle bürokrasiden vedaya hazırlanıyor. GAP'ta alınacak bir hayli mesafe varken. Neden
acaba?
* Meclis'te görüşülmeyi bekleyen bölge kalkınma ajansları kanun tasarısı bölgesel kalkınma kuruluşlarını kapatıyor. Herhangi bir kuruma devretmiyor, doğrudan tasfiye ediyor. Bunun tek somut örneği de GAP İdaresi.
* GAP İdaresi'nin sorumluğundaki alan ise Mardin, Şanlıurfa ve Gaziantep merkezli üç bölge kalkınma ajansına devrediliyor. Yani şimdiye kadar tek elden yürütülen proje üç elden yürütülecek. İşin koordinasyonu eksik kalacak.
* Halbuki bu proje, elektrik enerjisinden sulamaya, tarımdan sanayiye, ekonomiden sosyal alana, eğitime ve sağlığa kadar entegre ve bütüncül bir proje. GAP İdaresi'nin yerini alacak kalkınma jansları ise olaya il bazında yaklaşıyor.
* Kaldı ki, kalkınma ajanslarının temel altyapıyı geliştirme misyonu ve olanağı yok. Bu altyapı yatırımlarından sonra özel sektör yatırımlarını çekmekte yol gösterici olmak, proje hazırlamak ve bölgesel potansiyelleri ön plana çıkarmak gibi bir görevleri var. Ancak Ankara'nın doğusunda altyapı hâlâ önemli oranda sağlanabilmiş değil. Kalkınma ajanslarının daha iyi sonuç vereceği bölgeler ülkenin batısında.
* GAP İdaresi'nin tasfiyesi ile 16 yıllık insan kaynağı, bilgi birikimi, tecrube de dağılıyor. Çünkü İdare'nin 300 civarındaki çalışanı herhangi bir kurum yerine doğrudan kamu personel havuzuna devrediliyor. Buradan da diğer kamu kurumlarına dağıtılacak. GAP'ı tanıyan, planlayan ve yürütenler başka başka kurumlara gidecek. Dağıtılan aslında GAP'ın bilgi bankası, tecrube ve projenin hafızası olacak. Bununla proje hız kaybedecek, bütünlüğü bozulacak, GAP diğer kuruluşların tali işi olacak. Halbuki Güneydoğu Anadolu Projesi, GAP İdaresi'nin ana işiydi. Meclis'teki tasarı bugünkü haliyle geçerse, Sayın Demirel'in deyimiyle "GAP'ın geleceğini gaptırma" tehlikesi ile karşı karşıya kalabiliriz.
* GAP İdaresi'nin tasfiyesini beraberinde getiren ve kalkınma ajanslarını bunun yerine koyan yasa ile büyük boyutlu bölgesel kalkınma projeleri de rafa kalkıyor. Doğu Anadolu Projesi (DAP), Doğu Karadeniz Projesi (DOKAP), Konya Ovası Projesi (KOP) tarih oluyor. Doğu Anadolu'yu ve Doğu Karadeniz'i kalkındırmanın önemi açık ama bunun ciddi zorlukları olabilir. Fakat KOP ile Konya Ovası'nın sulanması ise daha kolay hayata geçirilecek ve Türkiye'ye GAP büyüklüğünde tarımsal potansiyel katacak bir proje. Bölge kalkınma ajansları ile birlikte bu projeyi de kaybetmeyelim sakın.
Tehlike ve fırsat- Kaybetmeyelim ki, kendini besleyebilen yedi ülkeden biriyken net tarım ithalatçısı olan Türkiye bu durumunu düzeltsin. Düzeltmekle kalmasın, 2025'e doğru Kuzey Afrika ve Batı Asya ülkelerinde ortaya çıkması beklenen büyük gıda açıklarına hazırlıklı olsun, krizi fırsata döndürsün.
Ankara'nın kısır bürokratik veya kurumsal çekişmeleriyle stratejik projeleri kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyayız. GAP'a bütçeden daha fazla kaynak ayırarak bu konudaki iyiniyetini ortaya koyan hükümetin bu tehlike karşısında uyanık olmasında ve tuzağa düşmemesinde ülkenin uzun vadeli çıkarları açısından büyük fayda var.
Sonuç- "Hakikat güneşini örten bulutların en kesifi menfaattir" Cenap Şahabettin