Akımölçer yani ampermetre, elektrik devreleri üzerinden geçen elektrik akımının şiddetini ölçmek amacıyla kullanılan alete verilen addır. Elektrik devreleri üzerinden geçen akım, amper cinsinden ölçülür. Akımölçer aletler, kullanım amaçlarına göre birkaç miliamperden başlayarak, yüzlerce amperlik değerlere kadar ölçüm yapabilecek şekilde tasarlanabilmektedir. Akımölçer aletler, devre üzerindeki elektrik akımını doğru akım (DC) ya da alternatif akım (AC) cinsinden ölçebilir. Ampermetre yani akımölçer aletlerin elektrik devrelerindeki sembolü, bir daire şekli içinde yer alan "A" harfi şeklindedir. Elektrik akımı, akımölçer aletle ölçüldüğünde, alet üzerinde doğrudan okunarak tespit edilir.
Akımölçer Çalışma Prensibi Nedir?
Akımölçer yani ampermetre aletlerinde, en zayıf elektrik akımının, iletken bir telin sarılı bulunduğu bir bobini bir mıknatısa dönüştürmesi prensibinden yararlanılır. Elektrik akımına maruz kaldığında, bu akımın şiddetine bağlı olarak bir manyetik alan oluşur. Bobinin arasında bulunduğu kutuplardan biri iterken, diğeri çeker. Böylece akımın şiddetine göre bobin hareket eder. Akımın şiddeti ne kadar yüksek olursa, bobinin dönme açısı da o derecede büyük olur. Dönen bobine bağlanmış durumda bulunan göstergede, bobinin dönüşü ölçüsünde hareket eden kadran üzerinden akımın şiddeti okunur. Ampermetreler, ölçüm yapılmak istenen devreye seri olarak bağlanırlar.
Akımölçer Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
- Ölçülecek olan elektrik akımının türüne uygun (AC/DC) ampermetre seçilmelidir.
- Ampermetrenin ölçme sınırı, ölçülecek akım değerinden muhakkak daha büyük olmalıdır.
- Alternatif akım ölçümlerinde ampermetreye bağlanan giriş ve çıkış uçları farklılık göstermez. Ancak doğru akım ölçümlerinde "+" ve "-" uçları doğru şekilde bağlanmalıdır. Buna dikkat edilmez ise analog ampermetrelerde ibre ters yöne sapar. Dijital ampermetrelerde ise ölçülen değer negatif değer olarak ortaya çıkar.
- Ölçülecek akım değerine uygun hassasiyete sahip ampermetre kullanılmalıdır.
- Ampermetre ölçüm yapılacak olan devreye seri bağlanmalıdır.
- Ampermetre bağlantısı kesinlikle elektrik enerjisi altında yapılmamalıdır.
- Mevcut halde bağlı bulunan ampermetrenin devre ile bağlantısı da kesinlikle elektrik akımı altında sonlandırılmamalıdır.
Akımölçer Çeşitleri Nelerdir?
Ampermetreler, göstergesinin biçimine göre iki farklı türde üretilirler:
- Dijital göstergeli ampermetre
- Analog göstergeli ampermetre
Bunun haricinde, çalışma prensibine göre ampermetre türleri şunlardır:
- Hareketli bobinli ampermetre: Sabit mıknatısın manyetik alanına yerleştirilmiş bir bobinden geçen akımın, bobini hareket ettirmesi ile ölçüm yapılan ampermetrelerdir.
- Hareketli manyetizmalı ampermetre: Hareketli mıknatıslı ampermetreler, esasında hareketli bobinli ampermetre ile aynı prensibe bağlı olarak çalışırlar. Ancak bobin, ampermetre kutusuna monte edilir ve kalıcı bir mıknatıs iğneyi hareket ettirir. Hareketli mıknatıs ampermetre, hareketli bobinli olanlara göre daha yüksek şiddete sahip akımları taşıyabilir.
- Elektrodinamik ampermetre: Bu tür ampermetrelerde, bir elektromıknatıs kullanılır. Bu cihazlar, hem alternatif akımı hem de doğru akımı ölçebilme özelliğine sahiptir.
- Döner demirli ampermetre: Bu tür ampermetreler, elektromanyetik özelliğe sahiptir. Sabit bir mıknatıs ve bu mıknatısın kutupları arasında uygun bir eksen etrafında dönebilen bobinden ibarettir. Akım geçtiğinde, akımın şiddetiyle doğru orantılı olarak bir manyetik alan ortaya çıkar. Bobin, arasında bulunduğu kutuplardan biri tarafından çekilirken, diğeri tarafından itilir ve akımın şiddeti nispetinde döner. Akım ne kadar şiddetli olursa, bobinin dönme açısı da o kadar büyük olur.
- Termik ampermetre: Bu tür ampermetreler, akımın iletken üzerinden geçtiği esnada ortaya çıkardığı ısıyı ölçme prensibine bağlı olarak çalışır. Uçları sabit olan bir tel, akımın ortaya çıkardığı ısı ile uzar. Telin uçları sabitlendiğinden, bu uzama kıvrılma şeklinde gerçekleşir. Bu telin ortasında, bir telle bağlı olan makaranın merkezinde bir gösterge bulunur. Telin akım ile ısınması sonucunda makara çekilir ve gösterge kadran üzerinde hareket eder.
- Yumuşak demirli ve sabit bobinli ampermetre: Genelde düşük frekanslı alternatif akımın ölçümü amacıyla kullanılır. Esasen yumuşak demirden imal edilmiş bir silindir şeklindeki sabit bir bobinden oluşur. Yumuşak demir, bir göstergeye bağlıdır. Bobinden akım geçmeye başladığında, bu demir hareket ederek göstergeyi akım şiddetini gösteren kısma getirir.
