Anakronizm ne demek? Örnekleri ile anakronizm nedir sorusunun kısaca tanımı

Bir tarih kavramı olarak nitelendirilen anakronizm terimi, bir tarihi olayın o döneme değil de başka bir döneme aitmiş gibi algılanmasını ifade etmektedir. Basit bir bilgi hatası olmayan Anakronizmde en fazla yapılan hatalardan biri ise bu döneme ait olmayan bir yargıyı modern zamanlara göre yorumlamaktır.

ANAKRONİZM NEDİR?

Anakronizm, Yunanca "ἀνά" ve "khronos" kelimelerinin birleşimiyle ortaya çıkmış bir terimdir. "ἀνά" kelimesi karşı, geri anlamına gelirken "khronos" kelimesi ise zaman anlamına gelmektedir. Fransızca "anachronisme" olan kelime Türkçeye Anakronizm olarak geçmiştir. Türk Dil Kurumu (TDK) Anakronizm kelimesini; tarih yanılgısı, çağ dışı, zamana uymayan ve olay tarihinde yanılma olarak tanımlamıştır. Anakronizm birbirinden farklı çağları birbirine karıştırma anlamına gelmektedir. Belirli bir olayın çağı ile ilgili yanılmaya Anakronizm denmektedir. Anakronizmin bir diğer anlamı ise çağı geçmiş törelere bağlı olmak ve çağdaş yaşamın dışında kalmaktır. Özellikle sanatsal ve edebi yapıtlarda karşımıza çıkan Anakronizm, varlığın kronolojisi ve dönemi arasındaki uyumsuzluğu tanımlamaktadır. Anakronizm genellikle tarih yazımında anakronizm ve edebiyatta Anakronizmi olarak karşımıza çıkmaktadır. Eserin geçtiği dönem ile döneme uygun olmayan uygulamaların bir arada bulunmasına, tarih biliminde Anakronizm adı verilmektedir. Edebiyatta Anakronizm da tarih biliminde olduğu gibi tarihsel çatışmayı ve uyumsuzluğu ifade etmektedir.

ANAKRONİZM ÖRNEKLERİ

Tarihte önemli konuma sahip şahsiyetlerin sözleri ve hareketleri; kronolojik açıdan bulunduğu zaman ile çelişmemelidir. Eserlerde yazıldığı döneme ait olmayan ögelerin bulunması mantık hatalarına neden olmaktadır. İşte, Anakronizm örnekleri...

1352 ve 1430 yılları arasında yaşayan Hacı Bayram-ı Velî'nin Fatih Sultan Mehmet'in babası 2.Murat'a "İstanbul'un fethi bizim köse(Akşemsettin) ile şu beşikteki bebeğe (2.Mehmet) nasip olacak" dediği rivayet edilmiştir. Hacı Bayram-ı Velî vefat ettikten 2 yıl sonra Fatih Sultan Mehmet'in doğduğu tarihi bilgilerden teyit edilmektedir. Tarihsel açıdan değerlendirme yapıldığında bu bilginin söylendiği döneme ait olmadığı gözlemlenmektedir.

Anakronizm örneklerinden bir diğeri de Mithat Paşa'nın sözüdür. 2.Abdülhamit'in tahtan indirilmesinden sonra Mithat Paşa'nın "Biz sadece Abdülhamit'i yıkmaya odaklandık onu hiç düşünmemiştik" dediği iddia edilmiştir. Kronolojik açıdan bakıldığında 2.Abdülhamit 1909 yılında tahttan indirilmiştir. 1909 tarihinden 25 yıl önce vefat ettiği bilinen Mithat Paşa'nın bu sözü söyleme ihtimali bulunmamaktadır.