Arkeoloji Nedir, Neyi İnceler? Arkeolojinin Tarih Bilimine Katkıları
Arkeoloji, elde ettiği buluntular sayesinde insanlık tarihine kapı aralayan bir bilim dalıdır. Arkeoloji, eski uygarlıkların kültürel yapılarını ve yaşayış şekillerini incelemektedir. Yani herkesin kulaktan duyduğu tarihi eser avcılığının arkeoloji ile aslında çok bir ilgisi bulunmamaktadır. Peki o halde arkeoloji nedir, neyi inceler? Bu sorunun cevabının verilmesi için arkeolojinin tarih bilimine katkıları ele alınmalıdır. İşte detaylar!
Arkeoloji, aslında insanların zamanda yolculuk yapmasını sağlayan bir bilim dalıdır. Arkeoloji sayesinde ilk insanların yaşadığı zaman dilimine bile yolculuk yapılabilmektedir. Bu nedenle de insanlık ve tarihi için oldukça önemli bir bilim dalıdır. Zira insanlık nereden geldiğini her zaman merak etmektedir. İşte arkeoloji burada devreye girerek, bu sorunun cevaplanmasında büyük bir rol üstlenmektedir.
ARKEOLOJİ NEDİR?
Arkeoloji, geçmişten günümüze var olmuş olan toplulukların kültürel geçmişlerini, bu kültürlerin birbirlerine olan etkisini ve zaman içerisindeki değişimlerini incelemekle görevli tarih ve sosyoloji gibi dallara yardımcı bilim dalıdır. Arkeoloji kelimesinin kökeni Eski Yunancaya dayanmakta olup, arkhaios ve logos kelimelerinin birleşiminden oluşmakta ve eskinin bilimi anlamına gelmektedir. Dilimize ise kazı bilimi olarak çevrilmiştir. Lakin bu çeviri aslında eksik ve hatalıdır. Zira arkeolojik araştırma yöntemlerinden kazı yapmak sadece bir tanesidir.
Arkeoloji biliminin ortaya çıkışı çok eski bir zamana dayanmamaktadır. Bilinen ilk arkeolojik buluntunun ortaya çıkarılış tarihi 18. yüzyıla uzanmaktadır. İlk büyük çaplı arkeolojik kazı olarak ise İtalya'da yer alan Pompei ve Herkulaneum şehirlerinde yapılan kazılar kabul edilmektedir.
Arkeoloji kendi içerisinde dallara ayrılmaktadır. Bunlara örnek olarak tarih öncesi arkeolojisi, mısır arkeolojisi, orta çağ arkeolojisi verilebilir. Lakin arkeolojinin dalları bu örneklerle sınırlı değildir. Arkeoloji, çoğu tarihe yardımcı dalları aksine, yazılı dönemden öncesini de incelemektedir. Bu açıdan da yazılı dönem öncesine ilişkin bilgi edinmek adına önemli bir daldır. İşte arkeoloji nedir sorusuna verilebilecek en güzel cevap bu şekildedir.
ARKEOLOG KİMDİR?
Kısaca, arkeoloji bilimi ile uğraşan kimselere arkeolog denmektedir. Arkeolog olmak için bu alan üzerine eğitim veren üniversitelerin 4 yıllık lisans eğitimini başarı ile tamamlamak gerekmektedir. Peki arkeolog kimdir, görevi nedir? Arkeolog, geçmişten günümüze var olmuş olan insanların yaşayış biçimleri hakkında bilgi edinmek amacı ile eski uygarlıklardan günümüze kalmış olan mimari yapılar, eşyalar ve kemikler başta olmak üzere bilumum kalıntıları incelemekle görevli olan kimsedir.
Arkeologların görevinin tanımı, uzman oldukları alana ve çalışma şekillerine göre değişebilmektedir. Lakin genel olarak bahsetmek gerekirse; arkeolog denen kimseler geçmiş kültürler hakkında bilgi edinmekle görevlidir. Arkeologların sorumlulukları genel olarak şu başlıklar altında toplanabilmektedir.
- Kazı yapmak için uygun yerleri tespit etmek,
- Jeofiziksel araştırmalar yürütmek,
- Arkeolojik kazılar yapmak,
- Arkeolojik kazılarda yardımcı olacak kazı ekibini yönetmek,
- Araştırma sonucunda elde edilen bulguları temizlemek, sınıflandırmak, kayda geçirmek ve korunmasını sağlamak,
- Belirli laboratuvar testleri yapmak,
- Elde edilen sonuçları, başka verilerle karşılaştırmak,
- Elde edilen arkeolojik eserlerin orijinalinin görünüşüne ilişkin sanal simülasyonlar oluşturmak,
- Geçmişte var olmuş olan kültürlerin kökeni hakkında teori oluşturmak,
- Arkeolojik açıdan önemli yapıların ve özellikle anıtların korunmasında rol oynamak
ARKEOLOJİ NEYİ İNCELER?
Peki arkeoloji neyi inceler, arkeolojinin amacı nedir? Cevaplanması gereken bir diğer önemli soruda budur. Aslında arkeoloji, günümüz teknolojilerini kullanarak, geçmiş uygarlıkların sırlarına ışık tutmayı amaçlamaktadır. Arkeoloji, geçmiş uygarlıkların kültürel yapısını, yaşam tarzlarını, düşünce tarzlarını ve gelişimlerini incelemekle sorumludur. Arkeoloji aslında geçmişe açılan bir kapıdır. Zira arkeoloji, yapılan araştırmalar sırasında elde edilen bulguları veya eserleri kullanarak, geçmişle bağlantı kurmayı amaçlamaktadır.
Arkeolojinin amacı kazı yapmak değildir. Kazı yapmak, arkeoloji için sadece bir araçtır. Arkeolojinin amaçladığı şey, geçmiş bulgular sayesinde insanlığın geçmişini aydınlatabilmek, insanlığın kökenine daha iyi bakış atabilmeyi kolaylaştırmaktır.
ARKEOLOJİNİN TARİH BİLİMİNE KATKILARI
Arkeoloji biliminin birçok alana katkısı vardır. Bu alanların başında tarih ve sosyoloji gelmektedir. Arkeolojinin tarih bilimine katkıları oldukça önem arz etmektedir. Zira arkeoloji bilimi sayesinde geçmiş uygarlıklara ait birçok buluntu elde edilmektedir. Bu da tarih bilimini yakından ilgilendirmektedir. Zira bu buluntular sayesinde, insanlık tarihinin boşlukları doldurulmaktadır. Tarih içerisinde yaşamış bir uygarlığın kullandıkları eşyalar, yaşadıkları evler vb. birçok şey arkeolojik çalışmalar neticesinde ortaya çıkarılmaktadır. Bu da insanlık tarihine ayrı bir kapı aralamaktadır. İşte tarih bilimi de bu kapıdan kafasını uzatarak, kendi bulgularını desteklemekte, yeri geldiğinde ise bu buluntuları baz alarak yeni teoriler ortaya çıkarmaktadır.