Ayakkabı modeli zorbalık nedeni
Okullarda marka baskısı hızla yayılıyor. Öğrenciler, kıyafet ve telefon modeline göre sınıflandırılıyor. Markası düşük olan dışlanıyor, alay ediliyor. Çocuklar aynı markaları giyenlerle arkadaşlık kuruyor, bu yönde sosyal gruplar oluşturuyorlar
CEYDA KARAASLAN
Türkiye'de öğrenciler arasında giderek yaygınlaşan yeni bir akran zorbalığı türü dikkat çekiyor: Marka zorbalığı. Artık yalnızca akademik başarı ya da sosyal ilişkiler değil, öğrencinin giydiği ayakkabı modeli, taşıdığı çanta, taktığı kulaklık ya da kullandığı telefon bile sınıf içi ayrımcılığın nedeni olabiliyor. Bu konuda onlarca öğretmen ve veliden şikâyet geliyor. Özellikle büyük şehirlerde öğrenciler arasında "marka rekabeti" adı verilen bir baskı döngüsü oluşuyor. Popüler ayakkabı markalarına sahip olmayan, eski model telefon kullanan ya da sınıf arkadaşlarıyla benzer ekonomik imkânlara sahip olmayan öğrenciler hedef hâline geliyor. Bazı çocuklar, yalnızca ayakkabısının modeli "trend" olmadığı için alay edilip dışlanırken, kimileri de çantası ya da montu nedeniyle sosyal gruplara kabul edilmiyor. Psikolojik danışmanlara göre olayın en kaygı verici yönü, marka baskısının çocuklarda üstünlük-aşağılama döngüsü yaratması. Bir öğrencinin ekonomik imkânları üzerinden etiketlenmesi, hem özgüveni hem de sosyal uyumu olumsuz etkiliyor.
SAHTE MODEL GİYENLER DIŞLANIYOR
Okullarda hızla yayılan bir başka eğilim ise ailelerin bütçeleri yetmediği için çocuklarına daha uygun fiyatlı, taklit markalı ayakkabılar alması. Ancak öğrenciler, taklit ürünleri anında fark ediyor ve bu durum alaylara gerekçe hâline geliyor. Gazetemize ulaşan bir veli, 7'nci sınıfa giden çocuğunun başına gelenleri şu sözlerle anlattı: "Oğlum evimize yakın bir devlet okulunda okuyor. Arkadaşlarının giydiği, çok bilinen bir ayakkabıdan istedi. Çok pahalıydı alamadık. Benzerini gittim pazardan aldım. Oldukça da kaliteliydi. Ancak arkadaşları sahte olduğunu anlamış, alay etmişler. 'Madem alamıyorsun bari sahtesini giyme' demişler. Çocuk tam 3 gün okula gitmedi."
SOSYAL MEDYA ETKİLİYOR
Ekonomik temelli zorbalığın en güçlü ayağını sosyal medya oluşturuyor. Öğrencilerin kıyafet veya ayakkabılarının fotoğraflarını gizlice çekip kapalı gruplarda paylaşması, filtrelerle alay konusu yapması veya marka göndermeli etiketler üretmesi, görünmez bir dijital baskı yaratıyor.
AİLELER BÜTÇEYİ ZORLUYOR
Rehberlik servislerine gelen başvurular, marka zorbalığının yalnızca çocukları değil aileleri de etkilediğini gösteriyor. Bazı veliler, çocuklarının yaşadığı baskı nedeniyle kendi bütçelerini aşan alışverişlere yönelmek zorunda kaldıklarını belirtiyor. Marka zorbalığının öğrenci gruplarını tüketim tercihlerine göre ayrıştırdığı, kapsayıcı okul kültürünü zayıflattığı belirtiliyor. Çocuklar sosyal gruplara değil, aynı markayı giyenlerin olduğu kümelere yöneliyor. Bu durum sınıf içi dengeyi bozarak akademik başarıyı da olumsuz etkiliyor.
EN ÇOK BEDEN EĞİTİMİNDE FARK EDİLİYOR
Konuştuğumuz öğretmenler ise bu konuyla ilgili gözlemlerini şöyle sıralıyor:
● Logosu biraz farklı veya yazısı eğri olan ayakkabılar sınıfta alay konusu ediliyor.
● Bazı öğrenciler "fake giyiyor" diyerek arkadaşlarının ayakkabısını kapalı sosyal medya gruplarında paylaşıyor.
● "Gerçeğini alamıyorsan hiç giyme" baskısı, özellikle ortaokullarda sık duyulan bir söylem hâline gelmiş durumda.
● Beden eğitimi derslerinde ayakkabılar görünür olduğu için hedef olma riski artıyor.
● Taklit ayakkabı giyen öğrenciler, ayakkabıyı saklamaya veya eski bir spor ayakkabısıyla okula gelmeye başlıyor.