Birleşik Kelimeler Nasıl Yazılır? Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Hangileri, Doğru Yazılışı Nasıl?

Birleşik kelimeler nasıl yazılır ve birleşik sözcük nedir sorularıyla bu kelimelerin nasıl oluştuğunu ve yazıldığını öğreniriz. Birleşik kelimelerin doğru yazımı, kelimelerin köküne, türüne göre değişmektedir. Birleşik sözcükler iki farklı şekilde karşımıza çıkmaktadır. İlki bitişik yazılan sözcükler ikincisi ise ayrı yazılan birleşik sözcükler. Birleşik sözcüklerin yazılışı yirmi iki farklı şekilde gerçekleşmektedir. Ek olarak birleşik sözcükler ayrı mı yazılır sorusuna da iki farklı cevap verilmektedir.

Birleşik kelimeler nasıl yazılır için cevap yirmi iki farklı gruplandırmalar şeklinde ifade edilebilir. Çünkü birleşik kelimeler doğru yazımı, edinilen yeni kavramın özelliğine göre değişir. Örneğin belirtisiz isim tamlamaları ya da ikilemeler birleşik yazılır. Fakat ayrı yazılan birleşik sözcükler de vardır. Birleşik sözcüklerin yazılışı yazım kuralları alanına girmektedir. Birleşik sözcük nedir için, iki veya ikiden fazla kelimenin oluşturduğu kelime tanımı yapılabilir. Birleşik sözcükler ayrı mı yazılır sorusu için ise iki farklı grup karşımıza çıkmaktadır.

Birleşik Kelimeler Nasıl Yazılır?

Türkçe dilinde yazılan her şeyin oluştuğu mantıklı bir çerçeve vardır. Bu doğrultuda kelimeler oluşmakta ve yazım kılavuzuna uygun hale gelmektedir. Birleşik kelimeler de anlatılan bu duruma örnektir. Birleşik kelimeler iki veya daha fazla kelimenin bir araya gelip kaynaşmasıyla oluşan kelimeyi ifade etmektedir. Ayrıca birleşik kelimeler belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan sözcükler yeni bir kelime ile karşılaştıklarında birleşik kelime olur. Birleşik kelimeler birtakım kurallar çerçevesinde bitişik ya da ayrı yazılır. Öncelikle bitişik yazılan birleşik kelimeler yirmi iki farklı madde de açıklanacaktır. Bu maddeler:

Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır.
Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.
-a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır.
Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
-an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve -mış/-miş sıfat-fiil ekleriyle kurulan kalıplaşmış birleşik kelimeler bitişik yazılır.
İkinci kelimesi -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) kalıplaşmış belirli geçmiş zaman ekleriyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Her iki kelimesi de -dı (-di / -du / -dü, -tı / -ti / -tu / -tü) belirli geçmiş zaman veya -r /-ar /-er geniş zaman eklerini almış ve kalıplaşmış bulunan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
İki veya daha çok kelimenin birleşmesinden oluşmuş kişi adları, soyadları ve lakaplar bitişik yazılır
İki veya daha çok kelimeden oluşmuş il, ilçe, semt vb. yer adları bitişik yazılır.
Kişi adları ve unvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, unvan kelimesi sonda ise gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.
Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır.
Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır.
Ev kelimesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Hane, name, zade kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
-zede ile oluşturulmuş birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Farsça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır.
Arapça kurala göre oluşturulan sözler bitişik yazılır.
Müzikte kullanılan makam adları bitişik yazılır.
Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettirilmiş olan kuruluş adları bitişik yazılır.
Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan veya hastalık adları bitişik yazılır.

Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler Hangileri, Doğru Yazılışı Nasıl?

Bitişik yazılan birleşik sözcükler olduğu kadar ayrı yazılan birleşik sözcüklerde vardır. Bu sözcükler ise on farklı madde de anlatılacaktır. Bu maddeler:

Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller, ilk kelimesinde herhangi bir ses düşmesi veya türemesine uğramazsa ayrı yazılır.
Birleşme sırasında kelimelerinden hiçbiri veya ikinci kelimesi anlam değişikliğine uğramayan birleşik kelimeler ayrı yazılır.
-r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sıfat-fiil ekleriyle kurulan sıfat tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ayrı yazılır.
Renk sözü veya renklerden birinin adıyla kurulmuş isim tamlaması yapısındaki renk adları ayrı yazılır.
Rengin tonunu belirtmek üzere renkten önce kullanılan sıfatlar ayrı yazılır.
Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, yukarı, orta, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır.
Kişi adlarından oluşmuş mahalle, bulvar, cadde, sokak, ilçe, köy vb. yer ve kuruluş adlarında, sondaki unvanlar hariç şahıs adları ayrı yazılır.
Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşin, bir, iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.