Ekstraksiyon Nedir? Ekstraksiyon Nerelerde Kullanılır, Örnekleri ve Yöntemleri Neler?

Birçoğumuz kimyasal süreçlerin isimlerini bilmeyiz. Ekstraksiyon nedir, dediğimizde adını bilmediğimiz kimyasal süreçlerden biri olduğunu öğreniriz. Ekstraksiyonun diğer adı ve Türkçesi nedir, sorusuna diğer adının çekme olduğu yanıtını verebiliriz. Ekstraksiyon nerelerde kullanılır ve ne kadar sürer, dediğimizde çözeltilerden veya katı karışımlardan bir maddeyi ayırma yöntemi yanıtını veririz. Ekstraksiyon örnekleri ve yöntemleri neler, sorusuna parfüm yanıtını verebiliriz.

Ekstraksiyon Nedir?

Ekstraksiyon, bir bileşiğin bir çözücü kullanılarak karışımdan seçici olarak çıkarılması işlemidir. Ekstraksiyonun başarılı olması için, bileşiğin çözücü içindeki karışımda olduğundan daha fazla çözünür olması gerekir.

Ekstraksiyon, bir çözelti ya da süspansiyon içindeki inorganik veya organik bir maddeyi bir başka çözücü yardımıyla ayırma işlemidir. Kimyada bilinenin aksine bir saflaştırma değil ayırma yöntemi olarak kullanılır. Asidik, bazik ve nötral organik bileşiklerin ayrılmasında ya da saflaştırılmasında kimyasal aktif ekstraksiyon yöntemi kullanılır. Buna göre asidik bir madde uygun bir baz ile, bazik maddede uygun bir asit ile tepkimeye sokularak tuz oluşturulur ve su fazına çekilmesi sağlanır.

İki çeşit ekstraksiyon vardır. Bunlar şu şekildedir:

• Sıvı-sıvı ekstraksiyon da ayırma hunisi kullanılır. Bu yöntem iki sıvının yoğunluk farkından yararlanılarak uygulanır. Karışım ayırma hunisine konulduğunda yoğunluğu küçük olan sıvı üstte, büyük olan ise altta toplanır. Yoğunlukları birbirine yakın olan maddeler kolay ayrılmaz. Bu durumda su fazını, NaCl gibi bir tuzla doyurup yoğunluğunu arttırmak gerekir ya da ayırma hunisini çalkalayarak ayrılma sağlanır. Su içindeki organik maddeyi, organik çözücü fazına alabilmek için ayırma hunisi çalkalanırken çalkaladıkça oluşan gazın çıkması için musluk hafifçe açılır. Gaz çıkışı bitene kadar bu işlem devam ettirilir. Daha sonra üstteki faz musluğun hizasına gelinceye kadar alt faz huniden boşaltılır. Sonra üst faz üst kapaktan alınır. Çünkü bu faz da musluktan akıtılırsa altta az da olsa kalmış olan diğer madde üst faza karışıp safsızlık oluşturabilir.
• Katı-sıvı ekstraksiyon başlıca doğal ve biyolojik örneklerle ilgili uygulamalarda kullanılır. Katı-sıvı ekstraksiyonunda katının içerdiği maddelerden biri veya bir bölümü uygun bir çözgen ile ekstrakte edilir. Katıların ekstraksiyonu genellikle uzun zaman aldığı için sürekli ekstraksiyon yöntemleri tercih edilir. Maddenin katı içinden diffüzlenmesi yavaş bir işlem olduğu için katı örnek ince toz haline dönüştürüldükten sonra ekstrakte edilmelidir. Böylece maddenin çözgenle daha fazla teması sağlanır. Katı-sıvı ekstraksiyonda ise Soxhlet Ekstraktörü denen bir cihaz kullanılır.

Soxhlet ekstraksiyon yöntemi narin bitkilerden yüksek miktarda fakat en basit ve en ucuz yolla essansiyal yağ elde etmek için kullanılır.

Ekstraksiyon Nerelerde Kullanılır, Örnekleri ve Yöntemleri Neler?

Parfüm, kozmetik, ilaç, gıda, biyoyakıt, malzeme veya ince kimya endüstrilerinde ekstraksiyon işlemleri kullanılır. Ekstraksiyon işlemi, gıdanın yapısında bulunan aromanın ve istenen etken maddesine sahip bölümünün özümlenmesi için yapılmaktadır. Günümüzde, ekstraktlar gıda, kimya ve ilaç sektöründe özellikle ilaç preparatlarında yoğunlukla kullanılmaktadır. Gıda endüstrisinde ekstraktların kullanım amacı tadı zenginleştirmek, istenmeyen bir aromayı maskelemek ve tadı vurgulamaktır. Bazı ekstraktlar ise antioksidan etki gösterdikleri için gıdalarda doğal antioksidan olarak tercih edilmektedir.

Mısır'da firavunlar döneminde de yoğun olarak kullanılmıştır. Mısır uygarlığında geçmiş yıllarda dini ritüellerde tütsüler de kullanılmıştır. İslam medeniyetlerinde de damıtma ya da çıkarma sanatı olarak öne çıkmıştır. Ekstraksiyon genellikle organik öz çıkarmada kullanılmaktadır. Geçmişten günümüze ilaç, gıda, biyoyakıt ve malzeme üretimlerinde de ekstraksiyon yöntemleri yoğun olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda bu yönteme de pek çok alanda ihtiyaç duyulmaktadır. Yani, kısaca ekstraksiyon yöntemi tıp, kimya ve daha pek çok alanda kullanılmıştır.