Elektroskop Nedir? Elektroskop Ne İşe Yarar ve Nasıl Çalışır?

Bir elektroskop ile cismin elektrik yüklü olup olmadığını anlamak mümkündür. Böylelikle fizik alanında da bu açıdan çok önem kazanmaktadır. Peki elektroskop nedir? Bu ve bunun gibi soruların cevabını merak eden insanlar aynı zamanda elektroskop ne işe yarar ve nasıl çalışır gibi sorulara da yanıt aramaktadırlar. Elektriksel cihazlar açısından önem taşıyan bu cihaz için merak edilenleri araştırıp derlediğimiz metnimize yazının geri kalanından ulaşabilirsiniz.

Elektroskop Nedir?

Elektroskop bir cisimde statik elektrik yükünün olup olmadığını, yükün eksi (-) veya artı (+) işaretlerinden hangisiyle yüklü olduğunu tespit etmeye yarayan bir elektriksel alettir. Elektroskobun yapısı oldukça basittir. Bu cihazlarda metal (iletken) bir topuz, topuza bağlı olan metal (iletken) bir çubuk ve çubuğa da bağlı olan metal (iletken) yapraklar bulunur. Elektroskopta cisimlerin yükleri, yaprakların durumuna ve hareketine göre belirlenir. Elektroskop kalibre edilmemiştir. Yani sadece yükün varlığını ya da yüklü olan başka bir cisme göre yükün oranını gösteren bir nitel bir ölçüm cihazıdır. Bir cismin kaç Coulomb yükü olduğunu sıradan bir elektroskop ile ölçülememektedir ancak Avusturyalı fizikçi Victor Hess kozmik ışınları keşfederken elektroskop kullanmıştır. Öte yandan elektrometre kalibre edilmiştir. Böylelikle elektrik potansiyeli, dolaylı olarak da elektrik yükü miktarı ölçülebilmektedir.

Elektroskobun Tarihi Nasıldır?

18 Şubat 1745 yılında İtalya'nın Como şehrinde doğan Alexander Volta elektroskopu bulmuştur. Volta ilk pili yapan ve bundan elektrik üreterek, elektrik çağını başlatan ilk kişi olmasıyla bilinen Volta'nın ilk çalışmaları statik elektrik yükünü ölçen elektrometreler üzerinde olmuştur. Elektroskopun geliştirilmesi, odyometre, elektrikli tabanca, yanıcı gazları tutuşturan elektrikli çakmak Volta'nın ilk buluşlarıdır. Mart 1800 günü açıkladığı Volta pili ise elektriğin ilk olarak bir kaynaktan su gibi devamlı akmasını sağlayarak bu buluşuyla elektrik çağını açmıştır.

Elektroskop Ne İşe Yarar ve Nasıl Çalışır?

Elektroskobun kendisi yüksüz (nötr) olduğu zaman yaprakları kapalıdır. Elektroskobun yük tayini (yükün belirlenmesi) yapmak için kullanılmadan önce genellikle ellerle dokunularak topraklanır ve yüksüz hale gelmesi sağlanır. Elektroskop, bir cisimde statik elektrik yükünün olup olmadığını yükün artı ya da eksi yüklü olup olmadığını tespit etmeye yaramaktadır. Elektroskobun belli uygulamaları vardır. Ayrıca cisimlerin birbirini itme ya da çekme tepkileri gösterme etkileşimlerine elektriklenme denir. Elektriklenmenin sürtünme ile elektriklenme, dokunma ile elektriklenme ve etki ile elektriklenme gibi çeşitleri vardır. Bazı şimşek ve yıldırım gibi doğa olaylarında da yükler arası etkiler ve elektriklenmeler baskındır.

Elektroskobun Uygulamaları Nasıldır?

1. Nötr bir elektroskoba (+) ya da (–) yüklü bir cisim yaklaştırılırsa etki ile elektriklenme sonucu elektroskobun topuzu yaklaştırılan cisim ile zıt cins, yaprakları ise aynı cins elektrikle yüklenir. Bunun sonucu yapraklarda yük fazlalığı oluşacağından elektroskobun yaprakları açılır.

2. Nötr bir elektroskoba (+) ya da (–) yüklü bir cisim dokundurulursa, dokunma ile elektriklenme sonucunda elektroskobun topuzu ve yaprakları dokundurulan cisim ile aynı cins elektrikle yüklenir. Bunun sonucunda elektroskopta yük fazlalığı oluşacağından elektroskobun yaprakları açılır.

(+) ya da (–) yüklü bir elektroskoba (+) ya da (–) yüklü bir cisim yaklaştırıldığında;

a) Elektroskobun yük cinsi ile yaklaştırılan cismin yük cinsi aynı ise etki ile elektriklenme sonucunda aynı cins yükler birbirini iteceğinden elektroskobun topuzundaki yük miktarı azalır. Yapraklarındaki yük fazlalığı artacağından elektroskobun yaprakları biraz daha açılır.

b) Elektroskop ile yaklaştırılan cismin yükleri zıt ise etki ile elektriklenme sonucunda zıt cins yükler birbirini çekeceğinden elektroskobun topuzundaki yük miktarı artar. Elektroskobun yapraklarında yük fazlalığının büyüklüğü değişeceğinden üç durum gözlenebilir.

Özetle elektroskop kullanarak bir cismin sahip olduğu yükü öğrenebilmek için, önce elektroskop (+) ya da (–) yükle yüklenir. Cisim, elektroskoba yaklaştırıldığında, yapraklar açılıyorsa, cismin yükü elektroskopla aynıdır. Eğer yaprakların açıklığı azalıyorsa, cisimle elektroskop zıt yüklüdür.