Fiilimsiler konusu geniş detaylar içermektedir ve bu durum yer yer az önce de söylediğimiz gibi öğrencilerin gözünü korkutabilmektedir. Fakat fiilimsiler için çok fazla endişelenmeye gerek yoktur çünkü dikkatli okunduğunda fiilimsi konusunun kuralları basit ve anlaşılırdır. Fiilimsileri anlamakta güçlük çeken ya da detaylı bir şekilde öğrenmek isteyenler için tüm detaylarıyla fiilimsiler konusunu yazımızda anlattık.
Fiilimsiler İsimlere Gelen Çekim Eklerini Alabilir mi?
Fiilimsiler, fiiller yani eylemlerden türemiş yapılar olmalarına rağmen fiillerin aldığı "çekim eklerini" alamayan yapılardır. Fiilimsiler, yalnızca fiillere gelebilen olumsuzluk eki olan "ma, me, maz, mez" eklerini alabilirler. Fiilimsiler aslında anlam olarak fiillerin anlamlarını taşımaktadırlar. Ancak, kip olarak fiilin anlamını taşıyamamaktadırlar.
Fiilimsiler, fiillere getirilen "fiilimsi ekleri" ile oluşmaktadırlar. Yani fiillere getirilen bazı ekler kelimenin formunu değiştirerek kelimeyi fiilimsi yaparlar. Bu ekler aynı zamanda "fiilden isim yapma ekleri" şeklinde de bilinirler. Bunlar eklendiği her fiili isim kökenli bir sözcük haline getirerek o sözcüğün cümle içerisinde isim, sıfat ve zarf şeklinde istendiği gibi kullanılabilmesini sağlarlar. (Fiilimsiler, esas olarak fiilden isim yapma eklerini aldıkları için türemiş sözcük olarak kabul edilir ve fiilimsi özelliğini alırlar. Doğal olarak fiilimsiler isimlere gelen çekim eklerini alabilirler.
Fiilimsiler Kip ve Kişi Eki Alır mı?
Fiilimsiler kip ve kişi ekleri alamazlar fakat iş, oluş, durum ya da hareket anlamlarını verebilirler. Fiilimsiler cümle içerisinde "isim, sıfat ve zarf" gibi görevleri üstlenerek cümle içerisinde oldukça işlevsel bir rol oynarlar. Fiilimsiler adı üzerinde fiil gibi olsalar bile fiil değildirler. Tamamının kökeni fiildir.
Fiilimsi Ekleri
Fiilimsi ekleri aşağıda tablo şeklinde sunulmuştur.
Fiilimsilerin Hareket Anlamı Devam Eder mi?
Fiilimsiler konusunu işlerken öğrenciler fiilimsileri sıklıkla isim – fiiller ve kalıcı isimler ile karıştırılabilmektedir. İsim – fiiller hareket anlamını taşımaya devam ederken kalıcı isimler yalnızca hareketsiz bir varlığa karşılık gelmektedir.
Örnek olarak: Kışın gelmesi ile havalar yine dondurmaya başladı. (dondurmak fiili söz konusudur, yani fiilimsidir).
Çocuk soğuğa hiç aldırış etmeden dondurmayı yedi. (dondurma yiyecek anlamındadır ve herhangi bir fiil özelliği taşımamaktadır.
Fiilimsiler Olumsuzluk Eki Alabilir mi?
Fiilimsiler anlatılırken öğrencilerin gözden sıklıkla kaçırdığı noktalardan biri de fiilimsilerin aldığı olumsuzluk ekleridir. Fiilimsiler, birçok eki kendilerine alabilirler. Aynı şekilde fiilimsiler, olumsuzluk eklerini de alabilirler. Fiilimsiler, fiillerden türemesine rağmen fiillerin aldığı "çekim eklerini" yani şahıs ekleri, haber ve dilek kiplerini alamazlar. Fakat yalnızca fiillere gelen olumsuzluk eklerini alabilirler. Bu olumsuzluk ekleri şu şekildedir:
Fiilimsiler Yapım Eki Alır mı?
Fiilimsi, yani diğer adıyla eylemsi dediğimiz yapılar, yukarıda da çok kez sözünü ettiğimiz gibi fiillerden türemelerine karşın fiil özelliği göstermeyen kelime yapılarıdır. Fiilimsileri fiilimsi yapan esas şey, aldıkları yapım ekleridir. Fiiller, aldıkları yapım ekleri sayesinde fiilimsiye dönüşür ve biz de bu sayede fiilimsileri cümle içerisinde rahat bir şekilde "isim, sıfat ya da zarf" şeklinde kullanabiliriz.
Kısaca şöyle söyleyebiliriz: Sözcüğün türünü ve anlamını değiştirerek farklı bir forma getiren her ek, Türkçe'de "yapım eki" olarak adlandırılmaktadır. Fiilimsiler de, kendisine gelen yapım ekleri sayesinde fiil olmaktan çıkıp fiilimsi haline gelmektedir.
Örnek: "Uzaktan kumanda çağımız için çok kullanışlı bir alettir." Buradaki altı çizili kelime, aslında köken olarak fiildir. Kelime, "kullanmak" fiilinden, aldığı yapım eki (-ış) sayesinde fiilimsiye dönüşmüştür. Yani fiilimsidir.
Fiilimsiler Türemiş midir?
Fiilimsilerin türemiş olup olmadığı öğrencilerin sıklıkla üzerinde fazla düşünmeden geçtiği bir konudur. Fiilimsiler, anlam olarak aslında fiillerin anlamlarını hala taşımaktadırlar. Fakat "kip olarak" aslında fiilin anlamını taşımazlar. Bu, fiilimsileri fiillerden ayıran en önemli özelliklerden de bir tanesidir. Fiilimsiler, özünde, fiillere getirilen "fiilimsi ekleri" ile meydana gelmektedirler. Yani fiiller aslında aldıkları bazı ekler sayesinde fiilimsi formuna dönüşürler. Fiilimsiler, aldıkları ekler sayesinde fiil formundan farklı bir form olan fiilimsi formuna türedikleri için, aldıkları isim yapma ekleri sayesinde türemiş sözcükler arasına dahil edilir ve böyle kabul edilirler. Dolayısıyla; evet, fiilimsiler türemişlerdir.
