Dünya denilen sahnede geçmişte var olmuş toplulukları anlamaya yardımcı olan tarih bilimine destek bilim dallarından birisi de filolojidir. Geçmiş dilleri ve diller arasındaki bağlantıları ortaya çıkarmakla görevli filoloji dalı, insanlık tarihini deşifre etmek için oldukça önemlidir. Filoloji ile ilgili detaylar aşağıda…
FİLOLOJİ NEDİR, HANGİ BİLİM DALIDIR?
Filoloji, insanlık tarihinin başından beri var olmuş ve varlığını devam ettirmekte olan tüm dillerin yapılarını, tarih boyunca yaşadıkları değişimleri, kökenlerini ve birbirleri ile olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Filoloji yaklaşık 4000'den fazla dilin yapısını incelemektedir. Filoloji, betikbilim veya dilbilimi olarak da anılmaktadır. Filoloji kelimesi, aslen Fransızca kökenlidir. Lakin aslında filoloji kelimesi Eski Yunanca olan philos ve logos kelimelerinin bir araya gelmesi neticesinde oluşmuştur. Bu iki kelimenin bire bir çevirisi ise kelime sevgisidir. TDK'ye göre filoloji kelimesinin anlamı; dili ve yazılı belgeleri dil ve tarih açısından inceleme ve dil bilimidir.
Filoloji temelde eski metinleri yorumlamakla görevlidir. Bu açıdan bir metnin nerede, ne zaman ve kim tarafından yazıldığını bulmayı hedeflemektedir. Filolojiyi meslek olarak yapan kişilere filolog denmektedir. Filolog tanımlaması tarihte ilk olarak Platon tarafından yapılmıştır. Platon bu kelimeyi şöyle tanımlamıştır: İnsana bilgi kazandıracak ve düşüncelerini olgunlaştıracak nitelikte her bilgiyi öğrenmeye hevesli kişi. Görüleceği üzere kelimenin ilk anlamı filolojiyi meslek edinen kişiden oldukça geniştir. Filolog kelimesini günümüzdeki anlamına daraltan ve dil bilim alanında uzman kişilere verilen unvan anlamına getiren kişiler ise Aristotales ve Sokrates olmuştur. İşte filolog ve filoloji nedir sorusunun cevabı budur.
Filologların uzman oldukları dil hakkında ve o dilin konuşulduğu ülkeler hakkında bilgi sahibi olması elzemdir. Zira filologların işini yapabilmesi için dil hakkında kültürel bilgilere de sahip olmaları gerekmektedir. Filologlar, inceledikleri dilin konuşulduğu ülkelerin tarih boyunca yaşadıkları gelişmeleri, kültürlerini, atasözlerini ve hatta edebi eserlerini bilmelilerdir. Zira aksi halde inceledikleri dil hakkında kurallar oluşturmaları mümkün olmayacaktır.
FİLOLOJİ NEYİ İNCELER?
Filoloji nedir sorusunu detaylıca yanıtladıktan sonra sırada filoloji neyi inceler sorusunun cevabını vermek var. Kısaca filoloji, insanlığın başından beri var olan dilleri ve bu diller arasındaki bağları incelemekle görevlidir. Ayrıca filoloji, bir ülkenin dilinin tarih boyunca yaşadığı değişimleri, kelime anlamlarını ve bu kelimelerin nasıl türediğini bulmakla ve yine kelimelerin hangi döneme ait olduğunu ortaya çıkarmakla da görevlidir.
Filoloji, paleografyanın aksine, daha çok bir dilin edebiyat ve kültürle olan ilişkisi üzerinde durmaktadır. Filoloji dünya üzerinde var olmuş dilleri inceleyerek, bu diller arasındaki akrabalık bağlarını, dillerin benzerliklerini ve diller arasındaki kelime alışverişini ortaya çıkarmakla görevlidir.
Filoloji bilimi sadece dilleri incelememektedir. Dilleri incelerken bir yandan da bulunan belgelerin gerçekliğini, dil ile uyumlu olup olmadıklarını da incelemektedir. Bu açıdan filoloji çalışmalarında birçok şeye dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunlardan bazıları; metinlerin ait olduğu dönemin etkileri, metnin dayanakları ve kaynaklarıdır. Filoloji bilimi ile içeriği çözümlenen özgün metinler yeniden oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bir yandan da metinlerinde değerleri ölçülmeye çalışılmaktadır.
FİLOLOJİNİN TARİHİ
Filoloji yani dilbilimi, ilk olarak M.Ö. 5. yüzyılda Hindistan ülkesinde ortaya çıkmıştır. Filolojinin tarihi, Panini isimli bir kişinin Sanskritçe dilini incelenmesi ile başlamıştır. Panini'nin çalışmalarını ve Sanskritçe üzerine yaptığı incelemeyi, 19. yüzyılda Jakob Grimm ve Ferdinand de Saussure isimli iki adam bularak, filolojinin temellerini atmışlardır.
Günümüzde, dünya üzerinde en önemli filolog olarak kabul edilen kişi Noam Chomsky isimli bir adamdır. Noam Chomsky, dil ile beyin arasındaki ilişkiyi inceleyerek, dilleri kategorilere ayırmıştır. Türkiye'de ise bilinen en önemli filolog Berke Vardar olarak kabul edilebilmektedir.
FİLOLOJİ BİLİMİNİN SAĞLADIĞI FAYDALAR
Filoloji biliminin sağladığı faydaların başında, insanlığın kendi geçmişini daha iyi anlamasına yardımcı olmak gelmektedir. Zira filoloji bilimi eski metinleri inceleyerek bir milletin geçmişini ortaya çıkarmaya büyük oranda katkıda bulunmaktadır. Filoloji biliminin faydalarından bir diğeri ise, milletler arasındaki kültürel bağı ortaya çıkarmaktadır. Zira filoloji toplumların kullandıkları dilleri inceleyerek, bir topluluğun dilinde yer alan lakin o topluluğa ait olmayan yabancı sözcükleri de bulabilmektedir. Bu sayede de hangi toplumlar arasında kültürel alışveriş olduğu ortaya çıkmaktadır.
FİLOLOJİ BİLİMİNİN TARİHE KATKILARI
Filoloji biliminin tarihe katkıları oldukça önemlidir. Zira filolojinin kendisi dilin tarihini ortaya koymaktadır. Filoloji, geçmişte var olan bil ülkenin dilini en ince ayrıntısına kadar inceleyerek, o ülkenin de tarihinin ortaya çıkmasına yardımcı olmaktadır. Zira filoloji sayesinde eski yazıtlar, metinler okunabilir hale gelmektedir.
