Hatun Kelimesinin Kökeni Ne? Hatun Hangi Dilden Geçmiştir?
Dil kültür benzerliğinin en güçlü göstergelerinden biridir. Aynı coğrafyayı paylaşan ya da yakın bir kültürel yapıya sahip olan toplumlar tarih boyunca birbirlerinin dillerini etkileyerek aynı kelimeleri kullanmışlardır. Hatun kelimesi de dilimize bu tür bir etkileşim sonucu girmiştir. Hatun kelimesinin kökeni ne ve tarihsel süreçte hatun dilimize hangi dilden geçmiştir soruları kelime kökenlerine ilgi duyanların merak ettiği sorulardır.
Kültürel etkileşimin kalıcı miraslarından biri olan dil, zaman içerisinde birçok farklı unsurdan etkilenerek zenginleşmiştir. Hatun kelimesi de bu zenginleşmenin bir parçası olarak Türkçeye kazandırılmış ve kültürel bellekte yer edinmiştir. Hatun kelimesinin kökeni ne zamana dayanır, hatun kelimesi hangi dilden geçmiştir sorularına farklı yanıtlar verilse de bu cevapların temelinin etkileşime dayandığı açıktır.
Hatun Kelimesinin Kökeni
Hatun kelimesi tarihsel olarak Türk kültüründe oldukça önemli bir yere sahiptir. Orta Asya Türk boylarının tarihine bakıldığında bu kelimenin kullanımının oldukça eski dönemlere dayandığı görülür. Eski Türk topluluklarında "hatun" sözcüğü soylu kadınlar için ya da hükümdarın eşine verilen bir unvandır ve bir saygı ifadesi olarak öne çıkar.
Hotan Sakacası χattuna ve Soğdca χwatēn sözcüğünden gelen hatun kelimesinin geçtiği ilk yazılı kaynak VIII. yüzyıldaki Göktürklere ait olan Orhun Yazıtlarıdır. Orhun Yazıtlarında rastlanılan hatun sözcüğü kraliçe anlamını taşır. XIII. yüzyıldan önce Orta Asya Türkleri arasında soyluların yasal eşlerinin unvanı olan hatun, katun ya da xatun olarak biliniyordu. Türklerin yanında Moğolların kadın hükümdarlarının da aldığı bir unvan olarak geçen hatun sözcüğü Bangladeş'te konuşulan Sylhet ağzında da mevcuttur. Farklı söylenişler ile Özbekçe ve Azerice Türkçesinde de karşılık bulan bu sözcük, XVI. yüzyıldan evvel padişahların annelerine verilen unvandı.
Bu kelimenin kökeni hakkında farklı görüşler bulunsa da genel olarak Eski Türkçe ve Orta Asya dilleri arasında bir köken bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Ancak bu kelimenin yalnızca Türk toplulukları arasında kullanılmadığı, aynı zamanda İran ve Arap kültürlerinde de benzer şekilde yer aldığı bilinmektedir.
Hatun Sözcüğü Dilimize Hangi Dilden Geçmiştir?
"Hatun" kelimesi, Türkçeye Orta Asya dillerinden girmiştir. Ama bu görüşün dışında kelimenin Orta Asya ve Orta Doğu coğrafyasındaki kültürel etkileşimler sonucunda dilimize girdiği de ortaya atılmıştır. Yapılan bir araştırmaya göre bu kelimenin kökeni Eski Türkçede bulunmakla birlikte, Farsça ve Arapça dillerinden de etkilenmiştir. Özellikle Farsça'da "hâtun" olarak geçen ve soylu kadın ya da hanım anlamında kullanılan kelime, zamanla Türkçeye uyarlanarak kullanılmıştır.
Dilimize geçtiği dönemde, Türk boylarının İslamiyet'i kabul etmesiyle Arap kültürüyle de yakın temas kurdukları göz önüne alındığında, hatun kelimesinin Arapça'da da benzer bir kullanımı olduğu dikkat çeker. Ancak Türkçede kelime, hükümdarın eşi ya da soylu kadın anlamıyla özdeşleşmiş ve kültürel bellekte yerini almıştır.
Kelimelerin kökeni incelendiğinde toplumların tarih boyunca birbirleriyle nasıl etkileşim kurduklarını ve bu etkileşimin dillerine nasıl yansıdığını görmek mümkündür. "Hatun" kelimesi de bu etkileşimin bir örneği olarak, Türk kültüründe asırlarca varlığını sürdüren bir unvan olarak kullanılmıştır.
Hatun kelimesinin kökeninin yalnızca bir dil ya da kültürle sınırlı olmadığını, aksine birçok farklı kültürden etkilenerek geliştiğini söylemek yanlış olmaz. Bu durum dilin sürekli evrim geçiren bir kültür ögesi olduğunu ve değişen koşullarla birlikte şekillendiğini açıkça gösterir.