İstihsan Ne Demek? İslam Hukukunda İstihsan Nedir, Örnekleri Neler?
Kurucu gücün yaratıcı güç olduğu ve kaynakları ilahi olan İslam hukukunda fıkıh hükümleri ve şeri hükümler geçerlidir. Özellikle şeriat ile yönetilen ülkeler İslam hukukundaki kanun ve kurallara göre cezalar vermekte ve yaptırımlar uygulanmaktadır. Bu uygulamalar kendi içinde bütünlük sağlamak için farklı uygulama terimlerini de beraberinde getirmektedir. Bu terimlerden biri istihsandır. İslam hukukunda istihsan nedir, istihsan ne demek ve örnekleri neler konu bağlamında incelenecektir.
İslam hukuku, temel kaynakları Kuran ve Sünnet olan ve buradan elde edilen temel ilkeler ile bu alanda uzman kişiler tarafından uygulanan bir hukuk türüdür. Bu hukuk, değişen ve gelişen zaman koşulları içinde hükümlerinde uyarlama ve değişimlere giden islam hukukunda durum ve olaylar için tanımlama ve açıklamak için bazı terimler de bulunmaktadır. Bunlar arasında yer alan istihsan; İslam hukukunda istihsan nedir, istihsan ne demek ve örnekleri neler konu bağlamında ele alınmaktadır.
İstihsan Ne Demek?
Alan yazında sözlük anlamı " rağbet edilen, güzellik ve de sevilen şey" anlamlarına gelen ve kök olarak hüsn sözcüğünden türeyen istihsan sözcüğü "herhangi bir şeyi güzel bulmak ve iyi bulmak" anlamlarına gelmektedir. İsthsan; edebiyat, tarih, sanat vb. gibi alanlarda kullanılabileceği gibi İslam hukukunda da kullanılmaktadır.
İslam Hukukunda İstihsan Nedir ve Örnekleri Neler ?
Sözlük anlamı " rağbet edilen, güzellik ve de sevilen şey" anlamlarına gelen ve kök olarak hüsn sözcüğünden türeyen istihsan sözcüğü "herhangi bir şeyi güzel bulmak ve iyi bulmak" anlamlarına gelmektedir. İslam hukukunda ise: "Bir İslam hukuku uygulayıcısının, bir konu hakkında genel kuralı terk ederek adaletin ve hukukun ruhuna daha uygun olabileceğini düşündüğü bir hükme yönelmesi" biçiminde tanımlanmaktadır.
İslam hukukunda istihsanın dört nedeni vardır. Bu nedenleri örnekleri ile ele alacak olduğumuzda şu tanım ve örneklerle karşılaşırız:
Nass nedeni ile istihsan: İslam hukukundaki kıyasın, Hz. Peygamber'den (as) efendimizden rivayet edilen bir haberden ötürü terk edilmesidir. Buna örnek olarak da oruçlu bir kimsenin unutarak yemesi ve içmesi durumunda orucunun bozulmaması verilebilir.
İcma nedeni ile istihsan: Kıyasın icma nedeni ile terk edilmesidir.
Zaruret nedeni ile istihsan: İcare akdi buna örnek verilmektedir. Söz gelimi çıkarlar mal kapsamında değerlendirilmediği için malın alım-satımının uygun olması söz konusu değildir. Ancak insanlar, ihtiyaçlarından ötürü icare akdini istihsanen uygun görmektedir.
Örf nedeni ile istihsan: buna vakıf konularına örnek verebiliriz. Bir malın vakıf malı olarak kullanılabilmesi için gayrimenkul olması gerekmektedir. Ancak insanların menkul mallarını vakfetmenin adet olduğu bir yerde, örf nedeni ile istihsan söz konusu olmaktadır. Yani menkul mallarda vakfedilebilmektedir.