Elementleri baz alarak ortaya koyulan ve kimya alanında büyük kolaylık sağlayan katlı oranlar ve sabit oranlar kanunu kimya alanında ustalaşmak isteyenlerin ilk edindikleri bilgiler arasında yer alır. Basit ve temel bir mantığa dayandırılan bu iki kanun nasıl ortaya çıkarılmış hep birlikte bir göz atalım.
Katlı oranlar yasası birbiriyle bileşik oluşturan iki elementi ele alır ve birinin sabit miktarı ile birleştiği elementin değişen miktarları arasında tam sayılarla belirtilebilen bir oran olduğunu savunur. Kütle oranını koruyan ancak bir araya geldiklerinde başka bir elementin doğmasına neden olan bileşik elementlerde sıkça kullanılır.
Basit bir örnek ile açıklamak gerekirse; karbon ve oksijen elementleri birbirilerinden farklıdır. Ancak birleşmeleri sonucu ortaya karbon dioksit ve karbon monoksit meydana getirirler. Meydana gelen iki farklı element birbirlerinden farklı işlevlere sahiptir. Örneğin karbon monoksit son derece zararlı bir gaz olarak karşımıza çıksa da karbon dioksit nefes alıp verişlerde dışarıya verdiğimiz gazdır.
Zehirli olmadığı gibi yeşil bitkilerin hayatını devam ettirmesi için son derece önemlidir. Katlı oranlar kanunu kim buldu diye araştırdığınızda 1804 yılına gitmeniz gerekir. Ünlü kimyager John Dalton farklı elementleri incelerken aralarında bir oran olduğunu ve bu oranın tam sayılara denk geldiğini fark edince katlı oranlar yasası bulunmuş oldu.
Katlı oranlar kanunu kadar önemli olan sabit oranlar kanunu 1799 yılında Joseph Proust tarafından bulundu. Kimya alanında çalışmalar yapan Fransız kimyager elementler üzerinde deney yaparken birbirleriyle birleşen elementlerin belli bir sabit oran içerdiğini fark etti.
Örneğin 18 gram su elementinin birleşiminde 16 gram oksijen bulunuyorsa bunun 2 gramı hidrojendir. Bu su miktarı yarı yarıya yani 9 grama düşürülürse içerisindeki oksijen miktarı 8 gram olurken 1 gramı hidrojen olur. Basit bir orantı mantığı ile çoğu kimya sorusunun çözülebilmesini sağlayan sabit oranlar kanunu o yıllardan bu yana kimya alanında elementlerin oranlarını hesaplarken kullanılır.
