Maddenin ölçülebilir özellikleri, bir kısım araçlardan destek alarak maddenin hacim ve kütlesinin ölçülmesini ifade eder. Bu ölçümler sayesinde maddenin farklı alanlarda kullanımı söz konusu olabilir. İlköğretim sürecinde fen bilgisi dersinin konusu olan maddenin ölçülebilir özellikleri, lise öğrenimi sürecinde kimya dersinin konusudur. Maddenin ölçülebilir özellikleri nelerdir sorusunun cevabı yazımızın devamında.
Maddenin türüne ve kullanıldığı alana göre ölçülebilir özellikleri de farklılık gösterir. Bu kapsamda maddenin ölçülebilir özelliklerinin başında ağırlığı, uzunluğu ve hacmi gelir. Genellikle maddenin ağırlığını ve kütlesini ölçmek için kilogram, uzunluk ölçüsü için metre ve sıvıların kütlesini ölçmek için litre kullanılır.
Madde katı, sıvı ve gaz halinde bulunabilir. Madde hangi halde bulunuyorsa bulunsun, maddenin ölçülebilir özellikleri elde edilebilir. Maddenin ölçülebilir özelliklerinden ilki maddenin kütlesidir. Kütle ile ilgili aşağıdaki hususları dikkate almanız gerekir.
Farklı maddelerin boyutları aynı olsa bile kütlelerinde farklılıklar söz konusu olabilir. Örneğin aynı boydaki tahta ve demiri elinize aldığınızda doğal olarak tahtanın daha hafif olduğunu görebilirsiniz. Çünkü tahtanın kütlesi demirden daha hafiftir.
Sıvılar bulundukları kabın şeklini alır. Sıvıların kütlesi hesaplanırken bu prensipten destek alınabilir. Öncelikle boş kabın ağırlığı ölçülür. Sonrasında sıvı dolu kabın ağırlığı ölçülür. Sıvının net kütlesini bulmak için kap ile yapılan ölçümden kabın ağırlığı çıkarılarak net ölçüm elde edilir.
Tüm maddelerde olduğu gibi gazların da belli bir kütlesi vardır. Bu hesaplama için de farklı uygulamalar yapılabilir. Örneğin havası inmiş bir topun ağırlığı ölçüldükten sonra şişirilmiş şekilde tekrar ölçüm yapma yoluna gidilebilir. Aradaki fark, topun içindeki gazın kütlesidir.
Tüm maddelerin boşlukta kapladığı alan, hacim olarak ifade edilir. Gazlar, bulundukları ortamı tamamen kaplar. Bu nedenle gazların belirli bir hacmi yoktur. Kütle ve hacim kavramları maddenin öz kütlesi için gerekli verilerin elde edilmesini sağlar. d (öz kütle)=m (kütle)/V (hacim) formülü ile her bir maddenin öz kütlesi bulunabilir. Su ile yağın birbirine karışmamasının sebebi de bu öz kütle farklılığından kaynaklıdır.