Divan edebiyatı içerisinde çok büyük bir yer eden mesnevi nedir? Mesneviler edebiyatçılar için çok büyük bir araştırma alanıdır. Divan edebiyatı nazım biçimlerinden mesnevi özellikleri ve örnekleri neler, ne demek? sorusuna yanıt vermek için de detaylıca bir araştırma gereklidir. Peki ya mesnevi nedir? Tarih ve dönem hakkında edebi bir şekilde büyük bilgiler veren Divan edebiyatı nazım biçimlerinden mesnevi özellikleri ve örnekleri neler, ne demek?
Mesnevi kelime anlamı olarak ikişer ya da ikişerli demektir. Divan edebiyatının nazım şekillerinden bir tanesidir. İki beyit biçiminde yazılmaktadır. Her beyit kendi arasında kafiyeli biçimde meydana getirilmiştir. Divan edebiyatı nazım şekillerinden biri olan bu ikili beyitler aa, bb, cc, dd şeklinde kafiyelerden oluşur. Beyitler birbirini tamamlamazlar. Beyitler arasında konu bütünlüğü olması asgari şartlardandır.
Mesnevi Divan edebiyatının içerisindeki bir nazım biçimidir. Mesnevide olay örgüsü bir masal anlatımı ile aktarılır. Anlatış ve tasvirler akıl ve mantık çizgisine sığmaz ve taşarlar. Yer ve zaman bildirilmez. Tasvirlerde aşırı düzeyde olan abartmalar göze çarpar.
Hikâye kahramanları olağandışı hareketlerde bulunurlar. Ağırlık noktası aşk olan mesnevilerde üç harfliler, peri, devler, cadı, ejderha gibi çeşitli masal motifleri sıklıkla geçer. Bazı zamanlar bu aşk ve imajlar, tasavvufi ya da alegorik-sembolik özellikler taşıyabilirler.
Mesnevi çeşitli bölümlerden oluşur. Bu bölümleri de üç başlıkta sınıflandırmak mümkündür.
A-) Giriş Bölümü: Bu bölümde yazar, yazmış olduğu eserin yazılış nedenini anlatır.
B-) Konunun İşlendiği Bölüm: Mesnevi eserde anlatılacak olayların dile getirildiği bölümdür. Bu bölüm eserin en uzun bölümüdür.
C-) Bitiş Bölümü: Eser ile sanatçı hakkında bilginin verildiği bölüm bu bölümdür. Yazar, eserin nerede, ne zaman ve ne şekilde yazıldığı gibi üretim süreci hakkında bilgiyi de bu bölümde verir.
Mesnevi konusunu daha iyi anlayabilmek ve öğrenilenleri pekiştirebilmek adına özelliklerini liste halinde okumak son derece faydalı olacaktır.
Türk edebiyatında yazılmış olan ilk mesnevi 11. Yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından yazılmış olan Kutadgu Bilig isimli eserdir. Yine Türk edebiyatında en meşhur mesnevilerin başında 13. Yüzyılda Mevlâna tarafından kaleme alınan Mesnevi isimli eser vardır.
Türk edebiyatı içerisinde modern hikâye ile romanın ortaya çıkmasından daha önce bu türlerin yerini alan şey mesneviler olmuştur. Bu yüzden Türk edebiyatı 19. Yüzyılda romanla ilk tanıştığında bu türü pek fazla yadırgamamış, kolayca uyum sağlamıştır.
Türk edebiyatında yazılmış olan en ünlü mesneviler de aşağıda sıralanmıştır:
