Metin Türleri - Edebi Türler Nelerdir ve Kaç Farklı Tür Bulunur?

Bir metnin türünü belirlerken konusuna, yazılma amacına ve dil anlatım özelliklerine bakmak gerekir. Metin türleri örnekleri, edebiyatımızda çok önemli bir yere sahiptir. Edebi türler nelerdir kaça ayrılır, dediğimizde tüm edebi türlerin kendilerine özgü özellikleri olduğunu öğreniriz. Edebi eserler kaça ayrılır, sorusuna kurmaca metinler ve öğretici metinler olma üzere ikiye ayrıldığı yanıtını veririz. Kurmaca metinler hikaye, roman gibi metinlerken öğretici metinlerin deneme makale gibi metinlerdir.

Metin Türleri

Bir metnin türünü bilebilmek için okuduğumuz metnin dil anlatım özelliklerine ve konusuna oldukça dikkatli bir şekilde bakmamız gerekir. Edebi metinlerin hemen hemen hepsinin kendine ait bir türü vardır. metinler kendi aralarında farklılık gösterdikleri için en ufak detaylar bile o metnin türüne ulaşmamız için oldukça önemlidir. Metin türleri üçe ayrılır. Metin türleri ve içeriklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bilgilendirici metinler; bilgi vermek, ikna etmek, inandırmak, yönlendirmek, uyarmak amacıyla yazılan metinlerdir. Açıklamak, bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazılır. Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz ve soyut anlamlarına pek yer verilmez. Gereksiz söz tekrarına, ses akışını bozan, söylenmesi güç kelimelere yer verilmez. Bilgilendirici metinleri şu şekilde sıralayabiliriz:
  • Makale
  • Deneme
  • Söyleşi
  • Fıkra
  • Eleştiri
  • Günlük
  • Haber Metni
  • Mektup
  • Anı
  • Otobiyografi
  • Biyografi
  • Gezi Yazısı
  • Röportaj
  • Reklam
  • Dilekçe
  • Blog
  • Efemera
  • Broşür
  • Özlü Sözler
• Hikâye edici metinler: dikkat çeken ya da ilgi uyandıran bir olay ya da durumun neden-sonuç ilişkisi ile ortaya konulduğu metin türüdür.
  • Hikâye
  • Roman
  • Masal
  • Fabl
  • Tiyatro
  • Efsane
  • Destan
  • Çizgi Roman
  • Karikatür
• Şiir: duygu, düşünce ve hayallerin belirli bir düzene uyarak ve uyumlu bir dil kullanarak yazılmasına denir. Çoğunlukla dil bilgisi kurallarına uymaz.
  • Şiir
  • Ninni
  • Mani
  • Şarkı
  • Türkü
  • Tekerleme
  • Bilmece
  • Sayışmaca

Edebi Türler Kaça Ayrılır ve Örnekleri Nelerdir?

Edebiyat, duygu ve düşünceleri söz ya da yazıyla etkili bir şekilde anlatma sanatıdır. Tür ise, edebiyat eserlerinin biçimlerine, konularına ve teknik özelliklerine göre ayrılmasıdır. Edebi türler ikiye ayrılır. Bunlar düz yazı ve şiir türleridir. Düz yazı türleri ise kendi arasında ikiye ayrılır. Edebi türlerden düz yazı türlerini ve şiir çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Olay Yazıları (Kurmaca Metinler): yazının başı serim, ortaları düğüm ve sonu çözüm planı oluşturularak yazılmaktadır. Olay yazıları aynı zamanda da anlatmaya ve göstermeye bağlı metinler olarak da tanımlanır. Olay yazılarında; kişi, yer ve zaman gibi unsurların da yer alması gerekmektedir. Olay yazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
  • Roman
  • Hikâye
  • Masal
  • Fabl
  • Tiyatro
  • Destan
  • Efsane
• Bilgilendirici Metinler (Öğretici Metinler): Bilgi ve haber vermek, ikna etmek, kanıları değiştirmek, uyarmak, düşündürmek, yönlendirmek, tanıtmak gibi amaçlarla yazılan metinlere bilgilendirici metin denir. Bu metinlerin dili yalındır. Bilgilendirici metinler nesneldir. Bilgilendirici metin çeşitlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
  • Deneme
  • Makale
  • Sohbet
  • Fıkra
  • Anı
  • Günlük
  • Biyografi
  • Otobiyografi
  • Mektup
  • Gezi Yazısı
• Şiir: Duygu ve düşüncelerin ritimli sözlerle ve sesin uyumlu kullanımıyla etkili ve coşkulu biçimde anlatıldığı yazı türüdür. Düz yazılarda satır, şiirlerde ise dize (mısra) kullanılır. Dize sonlarındaki ses benzerliklerine uyak (kafiye) denir. Şiirin tüm dizelerinde aynı sayıda hece varsa hece ölçüsü vardır. Dört dizenin bir araya gelmesiyle dörtlük (kıta) oluşur.
  • Lirik Şiir (duygusal konuları işler)
  • Epik Şiir (kahramanlık, yiğitlik ve savaş gibi konuları işler)
  • Didaktik Şiir (belli bir düşünceyi kabul ettirmek, öğüt vermek, ahlaki ders vermek amacıyla yazılan öğretici konuları işler)
  • Pastoral Şiir (doğa güzelliklerini, köy hayatını, çobanları işler)
  • Satirik Şiir (toplum hayatındaki sorunlu yönleri, düzensizlikleri, insanların hatalarını eleştiren konuları işler)