Onkogen Nedir? Onkogen Oluşumuna Sebep Olan Faktörler Nelerdir?

Onkogenler, DNA'daki genlerin ekspresyonunu düzenleyen transkripsiyon faktörlerini aktive ederek hücrenin büyümesini ve çoğalmasını teşvik eden genlerin ekspresyonunu artırabilir. Bu nedenle özellikle kanser tedavisi görenler onkogen hakkında bilgi sahibi olmak ister. Onkogen nedir, oluşumuna sebep olan faktörler nelerdir gibi konulara açıklık getirmek gerekir ise onkogenler, hücre büyümesini ve bölünmesini uyaran proteinler olan büyüme faktörlerinin üretimini artırabilir.

Onkogen Nedir?

Onkogenler, hücre büyümesi ve bölünmesini kontrol eden normal genlerin (proto - onkogenler) mutasyona uğramış veya aşırı aktif hale gelmiş halidir. Bu mutasyonlar, hücrenin kontrolsüz şekilde büyümesine ve çoğalmasına yol açarak kanser oluşumuna katkıda bulunur.

Onkogenlerin Özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kontrolsüz Hücre Büyümesi: Onkogenler, hücre büyümesi ve bölünmesini kontrol eden sinyal yollarını sürekli olarak aktif hale getirerek hücrenin kontrolsüz şekilde büyümesine ve çoğalmasına neden olur.

• Apoptozis Direnci: Onkogenler, hücre ölümünü (apoptozis) engelleyerek hücrelerin hayatta kalmasına ve çoğalmaya devam etmesine izin verir.

• Anjiyogenezi Teşvik: Onkogenler, tümörün büyümesi için gerekli olan yeni kan damarlarının oluşumunu (anjiyogenez) teşvik eder.

• Hücre Göçü ve Metastaz: Onkogenler, hücrelerin göç etmesine ve vücudun diğer bölgelerine yayılmasına (metastaz) yardımcı olur.

Onkogenler, hücresel sinyal yollarında oynadıkları rollere göre farklı sınıflara ayrılır:

• Büyüme Faktörleri: Hücre büyümesini ve bölünmesini uyaran proteinler üretir.

• Büyüme Faktörü Reseptörleri: Büyüme faktörlerini algılayan ve sinyal yollarını aktive eden proteinler üretir.

• Sinyal Transdüktörleri: Büyüme faktörü reseptörlerinden gelen sinyalleri hücrenin çekirdeğine ileten proteinler üretir.

• Transkripsiyon Faktörleri: DNA'daki genlerin ekspresyonunu düzenleyen proteinler üretir.

Onkogen Oluşumuna Sebep Olan Faktörler Nelerdir?

Onkogenlerin işlevini engellemek veya mutasyonları düzeltmek, kanser tedavisinde önemli bir hedeftir. Hedefli tedaviler, onkogenlerin sinyal yollarını bloke ederek kanser hücrelerinin büyümesini ve çoğalmasını durdurmayı amaçlar. Önemli Onkogenleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• RAS: En sık mutasyona uğrayan onkogenlerden biridir. Akciğer kanseri, pankreas kanseri ve kolon kanseri gibi birçok kanser türünde rol oynar.

• MYC: Hücre büyümesi ve proliferasyonu için gerekli olan bir protein kodlar. Birçok kanser türünde aktive hale gelir.

• TP53: Tümör baskılayıcı bir gen olarak da bilinir. DNA hasarını onararak ve hücre döngüsünü kontrol ederek kansere karşı koruma sağlar. Mutasyonlar, birçok kanser türünde görülür.

Onkogenler, hücre büyümesi ve bölünmesini kontrol eden normal genlerin (proto-onkogenler) mutasyona uğramış veya aşırı aktif hale gelmiş halidir. Bu mutasyonlar çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Onkogenleri etkileyen faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

1. Çevresel Faktörler:

• Kimyasal Maddeler: Sigara dumanı, asbest, benzen gibi bazı kimyasallar DNA'ya zarar vererek proto-onkogenlerin mutasyona uğramasına neden olabilir.

• Radyasyon: Ultraviyole (UV) radyasyon, iyonlaştırıcı radyasyon gibi radyasyon türleri DNA'ya zarar vererek proto-onkogenlerin mutasyona uğramasına neden olabilir.

• Virüsler: Hepatit B virüsü, insan papilloma virüsü (HPV) gibi bazı virüsler proto-onkogenleri aktive ederek onkogen oluşumuna neden olabilir.

2. Genetik Faktörler:

• Kalıtsal Mutasyonlar: Bazı kişiler, BRCA1 ve BRCA2 genleri gibi kanser riskini artıran mutasyonlarla doğabilir.

• Somatik Mutasyonlar: Yaşam boyunca edinilen mutasyonlar da onkogen oluşumuna neden olabilir.

3. Yaşam Tarzı Faktörleri:

• Sigara İçmek: Sigara dumanı birçok kansere neden olan birçok kimyasal madde içerir.

• Obezite: Fazla kilolu veya obez olmak bazı kanser türleri riskini artırır.

• Fiziksel Aktivite Eksikliği: Düzenli fiziksel aktivite eksikliği bazı kanser türleri riskini artırır.

• Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi bazı kanser türleri riskini artırır.

4. Yaşlanma:

• Yaşlandıkça DNA'da hasar birikmesi ve mutasyon riskinin artması onkogen oluşma olasılığını da artırır.

Onkogen oluşumunu tamamen engellemek mümkün olmasa da, bazı risk faktörlerini kontrol ederek riski azaltmak mümkündür. Kontrol edilmesi gereken risk faktörlerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sigara içmekten kaçınmak

• Sağlıklı bir kiloda kalmak

• Düzenli fiziksel aktivite yapmak

• Alkol tüketimini sınırlamak

• Güneşten korunmak

• Kanser taramalarına katılmak