Oryantalizm Nedir, Oryantalist Ne Demek? Oryantalizm Sanat Akımı Tarihi ve Örnekleri

Oryantalizm, doğu kültürünün incelenip, araştırılmasını konu edinen uzmanlık dalıdır. Lakin bu kelime zaman içinde bir sanat akımı haline de gelmiştir. Tarihi Napolyon dönemine dayanan oryantalizm, oldukça eski bir araştırma alanıdır. Oryantalizm, 19. yüzyıl ile tüm dünyaya yayılan bir akım olmuştur.

ORYANTALİZM NEDİR?

Şarkiyatçılık yahut Doğu Bilimi olarak da bilinen oryantalizm; Doğu kültürünü inceleyen bir araştırma, bir uzmanlık dalıdır. Bu açıdan da Oksidentalizm'in karşıtıdır. Bu kelimenin kökeni Latince "oriens" kelimesine dayanmaktadır. Bu kelime coğrafi anlamda doğu manasına gelmektedir. Ayrıca oriens kelimesi, güneşin doğuşu anlamına da gelmektedir. Oryantalizmin çalışma alanı oldukça geniştir. Zira oryantalizm, Asya Kıtası ve Uzak Doğu'daki tüm ülkeleri kapsamaktadır.

Oryantalizm genellikle Batılılar tarafından yapılmaktadır. Zira oryantalizm özünde, Doğu'ya ait özelliklerin taklit edilip, tasvir edilmesidir. Oryantalizm kelimesinin bu anlamlarda -Batılıların, Doğu kültürüne yönelik atıfları anlamında- kullanılmaya başlanmasının yaygınlaşması Edward Said'in Oryantalizm isimli kitabının 1978 yılında yayımlanması ile olmuştur. Edward Said, kitabında oryantalizmi şu şekilde tanımlamaktadır;

"Oryantalizm Doğu ile Batı arasında ontolojik ve epistemolojik ayrıma dayalı bir düşünüş biçimidir.(…) 18. yy. sonlarını kabaca belirlenmiş bir başlangıç noktası olarak kabul edersek, Oryantalizm Şark ile uğraşan toplu bir müessesedir; yani Şark hakkında hükümlerde bulunur, Şark hakkındaki kanaatleri onayından geçirir, Şark'ı tasvir eder, tedris eder, iskan eder, yönetir; kısacası 'Doğu'ya hakim olmak, onu yeniden kurmak ve onun amiri olmak için' Batı'nın bulduğu bir yoldur.''

Oryantalizm üzerine yapılan çalışmalar sayesinde Doğu kültürüne ait birçok husus günümüze kadar ulaşarak, doğunun mirası olabilmiştir. Lakin bu durum oryantalizmin amacı değildir, doğal bir sonucudur. Zira oryantalizm, doğu eserlerini korumayı yahut günümüze kadar getirmeyi hedef edinmemiştir. Bu sadece oryantalizm akımının doğal bir sonucudur. Bu durumu bir avcının, avladığı geyiğin kafasını kesip şöminesinin üzerine asmasına benzetilebilir. Zira avcının asıl amacı avlanmaktır; geyiğin kafasını asması ise avlanma eyleminin bir sonucudur.

ORYANTALİST NE DEMEK?

Oryantalist, Doğuyu araştıran kişilere verilen isimdir. Yani oryantalizm üzerine çalışmalar yapan yahut bu akıma bağlı olan kişiler oryantalist olarak adlandırılmaktadır. Ayrıca sanat alanında da doğu ülkeleri tarzını kullanan sanatçılarda oryantalist olarak nitelendirilmektedir. Sanatın türü burada önemli değildir; bir resim olabileceği gibi, bir film de olabilir. Bilinen ilk oryantalist resimler ise Fransız ressam Jean Leon Gerome tarafından yapılmıştır. Bu resimler ''Yemek Kavgası'', ''Köle Pazarı'' ve "Haremdeki Havuz'' isimlerine sahip olan tablolardır.

Batının, doğu üzerindeki oryantalist çalışmaları ne yazık ki doğu kültürünün ötekileşmesine neden olmuştur. Batılılar, oryantalist çalışmalarında doğuyu genellikle cahil, bakir, durağan ve üzerinde egemenlik kurulmaya mecbur bir biçimde yansıtmıştır. Çoğu batılı oryantalist, doğunun kendini temsil edemediğini, bu nedenle batılıların onları temsil etmek zorunda olduklarını iddia etmişlerdir.

ORYANTALİZM TARİHİ

Oryantalizm tarihi hakkında bazı kaynaklar başlangıcının Napolyon'un Mısır Seferi ile olduğunu ileri sürmektedir. Zira Napolyon askerlerine sefere çıkacağı bölgeler ile alakalı her şeyi öğrenmelerini emreden bir komutandır. Bu açıdan Mısır seferi ile oryantalizmin ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Oryantalizm anlamının ve tanımının genişlemesi ise 19. ve 20. yüzyılda olmuştur. 19. Yüzyılda oryantalizmin araştırma konusunun içine doğu resmi, müziği, dansları ve folkloru da girmiştir. 20. Yüzyılda ise doğunun kültürel ve sosyal yaşamının karakteristik ögeleri de araştırma konuları arasında yerini almıştır.

ORYANTALİZM SANAT AKIMI

Oryantalizmin bir sanat akımı olarak ortaya çıkması aslında 19. yüzyıla tekabül etmektedir. Oryantalist sanat; batılı sanatçıların doğu kültürünü esas alarak ürettikleri eserlerdir. Oryantalist sanatın kurucusu Fransızlar olarak kabul edilmektedir. zira Fransızlar 1893 "Fransız Oryantalist Ressamlar Derneği" isminde bir dernek kurarak, tüm dünyanın oryantalist sanata bakışını değiştirmişlerdir. Oryantalist sanatın alanı başta resim olmak üzere sinema, mimari, müzik, edebiyat, seramik ve danstır.

ORYANTALİZM ÖRNEKLERİ

Oryantalizmin sanat alanında birçok örnekleri mevcuttur. Sanat alanında oryantalizm örnekleri olarak şunlar verilebilir;

• Jean Leon Gerome: ''Yemek Kavgası'', ''Köle Pazarı'' ve "Haremdeki Havuz'' eserleri,
• Amadeo Preziosi: "İpek Pazarı" tablosu,
• Giulio Rosati: "Aşk Mektubu", "Halı Satıcıları", "Haremde" ve "Çömlek Satıcıları" isimli tabloları,
• Fausto Zonaro: "Fatih Sultan Mehmet", "Abdürrahim Efendi", "Kabak Taşıyan Kız", "Alsancak" ve "Göksu Sefası" isimli tabloları,
• Michael Curtiz: "Casablanca" isimli filmi,
• Brian Gilbert: "Kızım olmadan Asla" filmi,
• Bernardo Bertolucci: "Son İmparator" filmi.